Het Nibud presenteerde onlangs een onderzoek naar de financiële situatie van grote gezinnen. Hoewel niet onverwacht, waren de harde cijfers toch schokkend. De helft van de gezinnen met vier of meer kinderen heeft moeite met rondkomen. Hoog tijd dat de politiek haar verantwoordelijkheid neemt.

De cijfers van het Nibud-onderzoek liegen er niet om. Gemiddeld zijn ouders 39 procent van hun inkomen kwijt voor de zorg van vier kinderen. De hoge kosten van grote gezinnen zitten met name in een paar posten. Natuurlijk wordt relatief veel uitgegeven aan huishoudelijke uitgaven. Met een half brood kom je niet ver als er dagelijks zes monden te voeden zijn. Andere posten die veel kosten veroorzaken zijn woonlasten, verzekeringen en schoolgeld.

Huizenprijs
Heeft de politiek een taak om de financiële problemen van grote gezinnen aan te pakken? Vanuit het liberale gedachtegoed wordt gesteld dat ieder individu zijn eigen beslissingen moet nemen. Als je voor een groot gezin kiest, dan moet je zelf daar de lasten voor dragen. De overheid is neutraal en vanuit die positie heeft ze zich niet te bemoeien met de keuzes die mensen vrijwillig maken. Dat ik het met deze gedachtegang niet eens ben, behoeft geen betoog. Maar ook objectief gezien is er sprake van een feitelijk onjuiste voorstelling van zaken. De huidige politiek is helemaal niet neutraal. Haags beleid zorgt ervoor dat de financiële positie van gezinnen wordt ondermijnd.

Kijk maar naar de huizenmarkt. De door het emancipatiebeleid gestimuleerde hoge vlucht van het aantal tweeverdieners zorgde voor een explosieve stijging van de huizenprijzen. Hypotheekverstrekkers pasten immers hun beleid aan de nieuwe ontwikkelingen aan en verstrekten voortaan hypotheken op basis van twee inkomens. Beleid gericht op de vrijmaking van getrouwde vrouwen uit de karakteristieke gezinssituatie leidt zo tot een extra financiële last voor de ouders van grote gezinnen. Zij hebben niet de ruimte om te zorgen voor twee inkomens, als ze dat al zouden willen, waardoor hun koopkracht op de woningmarkt schril afsteekt tegen de moderne tweeverdiener met twee kinderen. Natuurlijk hebben ook kleine gezinnen hier mee te maken, maar de vruchten zijn voor grote gezinnen vanwege de benodigde woonruimte extra zuur.

Belastingstelsel
Een tweede voorbeeld betreft de fiscale behandeling van gezinnen. Waar vroeger het kostwinnerschap centraal stond, wordt nu uitgegaan van een individueel gericht belastingstelsel. Niet het gezinsinkomen is bepalend voor de hoogte van de belasting, maar het inkomen van de individuele partners. Vooraanstaande economen concluderen in een recent nummer van Economisch Statische Berichten dat de overheid door de inzet van het belastingstelsel als instrument om emancipatie te bevorderen, betuttelend bezig is. Zij pleiten voor een meer neutraal splitsingstelsel, waarbij het gezamenlijke gezinsinkomen doorslaggevend is.

Het huidige systeem van kinderbijslag en -opvang is het derde voorbeeld van beleid dat grote gezinnen in de kou laat staan. Er is gekozen voor een systeem waarbij de kinderbijslag, ten opzichte van eerdere jaren, gering is. Tevens is de progressiviteit verdwenen. Terwijl eerder de bijslag toenam met het aantal kinderen, is de bijdrage per kind nu identiek voor kleine en grote gezinnen. Veel meer geld is gestoken in het stimuleren van kinderopvang. De keuzevrijheid werd daarbij niet gelegd bij de gezinnen zelf, maar bij de overheid.

Geen wonder
Wie de financiële consequenties van huizenmarkt, belastingstelsel, kinderbijslag- en opvang overziet, is niet verbaasd over het Nibud-onderzoek. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de toegenomen variabilisering van de studiekosten of over de sterk gestegen premies en de wettelijke heffingen voor de ziektekosten. Wie wil nog beweren dat Den Haag probeert gezinsneutrale politiek te voeren?

CDA-leider Balkenende en PvdA-voorman Bos zijn aan het onderhandelen over een regeerakkoord. Laat hen de handschoen oppakken en een paragraaf schrijven over het nieuwe gezinsbeleid. Wat moet daar dan in komen?

Uitgangspunt moet zijn dat het algemene beleid getoetst wordt op de financiële effecten voor gezinnen. Voortaan wordt het CPB bij de doorrekening van grote beleidsveranderingen gevraagd speciale aandacht te besteden aan de effecten voor grote gezinnen, zodat duidelijker wordt wat deze effecten zijn.

Vervolgens wordt een aantal concrete maatregelen afgesproken. Om eenverdieners niet te benadelen ten opzichte van tweeverdieners wordt ten eerste gewerkt aan het gezondmaken van de woningmarkt. Dit kan vorm krijgen door meer huizen te bouwen (waardoor het aanbod eindelijk meer overeenkomt met de vraag, wat redelijke prijzen mogelijk maakt) en door de hypotheekverstrekking op basis van twee inkomens af te schaffen (waardoor eenverdieners een vergelijkbare koopkracht krijgen op de woningmarkt als tweeverdieners).

In de tweede plaats wordt het belastingstelsel op de schop genomen en het gezinsvriendelijke splitsingstelsel ingevoerd. Daarna wordt de subsidie op kinderopvang en de fiscale facilitering daarvan afgeschaft en worden de vrijkomende middelen gebruikt om de kinderbijslag te verhogen.

Ten slotte wordt vastgelegd dat gezinnen niet meer dan een bepaald bedrag kwijt zijn aan ziektekostenverzekering en studiekosten.

Geschenk
Dit pakket aan maatregelen waarborgt dat ouders meer dan nu het geval is in staat zijn om invulling te geven aan hun roeping. Dat is niet alleen wenselijk, maar ook hard nodig. Het zou een geschenk zijn als er in Den Haag oog kwam voor de unieke en cruciale positie die gezonde gezinnen in de maatschappij innemen. De roep om meer normen en waarden, om het tegengaan van criminaliteit en geweld en om het bouwen aan een maatschappij waar tijd en zorg aan elkaar besteed kan worden, vraagt hier om. Dat hieraan concreet handen en voeten gegeven kan worden, kunnen Bos en Balkenende de komende weken bewijzen.

De auteur is voorzitter van de SGP-jongeren.