„Er blijven officieren van justitie die zich te veel vrijheden veroorloven”, stelt Hans Crombag, rechtspsycholoog aan de Universiteit van Maastricht. „Maar het openbaar ministerie moet inmiddels toch weten dat je gesprekken tussen een verdachte en zijn advocaat –de zogenaamde ”geheimhoudersgesprekken”– niet mag gebruiken.”De fout van het openbaar ministerie leidde afgelopen woensdag tot ontslag van rechtsvervolging voor zestien drugsverdachten door de rechtbank in Zutphen.

De laatste jaren is het vaker voorgekomen dat rechters verdachten naar huis stuurden omdat de officier van justitie hen soms ten onrechte had afgeluisterd. Zo ontsloeg de rechter in december 2007 22 Hells Angels van rechtsvervolging omdat uitgetikte telefoongesprekken met advocaten niet waren vernietigd.

Crombag begrijpt dat het publiek zo’n besluit vreemd vindt. „Mensen van wie duidelijk is dat ze schuldig zijn, worden zomaar op vrije voet gesteld. Heel onbevredigend natuurlijk. Maar de politie moet ook niet gaan lijken op de mensen die ze wil vangen, want dat ontneemt haar de morele rechtvaardiging de misdaad te bestrijden. Het Wetboek van Strafvordering stelt grenzen. Het openbaar ministerie heeft er een handje van die grenzen op te zoeken en er soms overheen te tuimelen.”

Dit lijkt wel een toenemend probleem te zijn.

„Vroeger vergoelijkte de rechter dit vaker. Het ging om boeven vangen en dan moest je niet zeuren. Zelfs de Hoge Raad tolereerde veel. Momenteel proberen rechters flink te zijn over iets waarover ze vroeger niet zo flink waren. Maar het OM toont zich hardleers.”

Waardoor zijn de rechters strenger geworden?

„Het rapport van de commissie-Van Traa over de IRT-affaire speelt hierin een grote rol. Daarin werd duidelijk dat niet alles wat de politie doet ook welgedaan is. En later heeft het OM natuurlijk nog diverse malen geblunderd in de Puttense moordzaak en de Schiedamse Parkzaak. Veel mensen zeggen: Aha, gaat dat zo bij de politie?”

De rechter laat nu maar liefst zestien verdachten vrij. Dat is een hele verantwoordelijkheid.

„Denk maar niet dat dit een makkelijke beslissing is. De rechter begrijpt natuurlijk best dat deze mensen niet als vrome burgers verder leven. Maar soms is een draconische maatregel nodig om op lange termijn weer evenwicht te vinden. Pijnlijk, maar begrijpelijk.

Ook Harm Brouwer, hoofd van het openbaar ministerie in Den Haag, zal wel hebben gedacht: Het zal toch niet waar zijn dat ze werkelijk zo hardleers zijn. Hij wordt ook te kijk gezet.”

Waarom geeft hij dan geen duidelijke instructies?

„Die zijn er wel. Maar de mensen binnen het openbaar ministerie zijn enerzijds ambtenaren, en tegelijk zelfstandige magistraten. Die laten zich niet zomaar een dienstbevel opleggen.”

Is er helderheid over grenzen?

„Er is ook hier discussie tussen liberalen en orthodoxen. Een harde regel is dat een advocaat strikt geheim met zijn cliënt kan praten. Maar omdat alle gesprekken worden afgeluisterd, wordt ook dit telefoontje uitgetypt. De officier van justitie moet dan besluiten het buiten het dossier te houden. Meestal leest hij het nog wel even door. Wie weet staat er iets in waar hij wat mee kan. En soms vergeet hij het uit het dossier te halen.

Je zit dus gauw in een schemergebied. Het lijkt mij dat je in deze elektronische tijd gesprekken met bepaalde telefoonnummers toch wel kunt blokkeren.”

Het OM gaat nu in beroep. Zinvol?

„Ja, want er is een kans dat het hof zegt: U krijgt geen schoonheidsprijs, maar u mag er wel mee door. In zo’n geval heeft het signaal van de rechtbank in Zutphen dus geen zin gehad.”