Feestlinten, een sfeervol bovenzaaltje en aanwezigheid van enkele oud-leden: Gereformeerde Theologen Studentenvereniging (GTSV) Voetius uit Utrecht vierde gisteren in Renswoude haar 110-jarig bestaan. Prof. De Ruiter, hoogleraar praktische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen (vrijgemaakt), verzorgde een lezing over ”De Heilige Geest en de preek van zondag”.Spreken over het werk van de Heilige Geest in de prediking is niet eenvoudig, aldus prof. De Ruiter. „We lezen in Johannes 3 dat we Zijn geluid wel horen, maar niet weten vanwaar hij komt. Kunnen we er dan wel iets over zeggen? Is Zijn werk niet onnaspeurlijk?”

Creatuurlijk

Om duidelijk te maken dat het niet bij een constatering van ”onnaspeurlijkheid” hoeft te blijven, zette de praktisch theoloog in bij de ”creatuurlijke werkwijze” van de Heilige Geest. „De Heilige Geest werkt in de schepping. Hij geeft scheppingsgaven, bijvoorbeeld aan Bezaliël en Aholiab om te werken aan de tabernakel. Ook lezen we over het scheppende werk van de Geest in Genesis 1 en Psalm 104. De Geest brengt het nieuwe leven op gang.” Daarom geeft de lente, als seizoen waarin alles weer gaat leven, ons een vermoeden van het werk van Gods Geest, aldus prof. De Ruiter. „En is de lente ongrijpbaar of onnaspeurlijk? We staan er in die tijd middenin. Zo kunnen we ook nadenken over het werk van de Geest.”

Zondag 25

Aan de andere kant bestaat het werk van de Geest slechts uit het deel geven aan Christus, aldus de hoogleraar uit Kampen. „Vooral uit het evangelie naar Johannes wordt duidelijk dat de Geest nooit op Zichzelf wijst. Hij geeft telkens alleen maar deel aan Christus en aan Zijn genade.” Dat is ook het uitgangspunt van de Heidelbergse Catechismus in zondag 25, zo tekende prof. De Ruiter: „Hier worden de Geest en Christus nauw op elkaar betrokken. De Geest is het grote subject van de prediking van het Evangelie van Christus.”

Met dat uitgangspunt van een creatuurlijke werkwijze enerzijds en Christus als inhoud anderzijds wordt een dilemma vermeden dat in de 20e eeuw telkens weer naar voren kwam, zo stelde prof. De Ruiter. „Tot in de jaren 60 preekte men zó geconcentreerd over Christus dat er geen aandacht meer was voor de hoorder. Na die tijd kwam er een pneumatologische wending, waardoor de hoorder en de vraag naar het ”hoe” van de boodschap centraal kwam te staan. Toen ging het echter op een gegeven moment niet meer over Christus en verzandde de prediking meer en meer in antropologie.”

Maar kan het werk van de Geest nu ook in methodes gevat worden? Prof. De Ruiter: „Hier moeten we dus onderscheiden tussen het werk van de Heilige Geest en onze verantwoordelijkheid. Het werk van de Geest is wonderbaar en niet maakbaar. Maar wij hebben onze menselijke verantwoordelijkheden, juist omdat we schepselmatige gaven van de Geest ontvangen. Daarom moeten we alle middelen inzetten ten dienste van de verkondiging.”

Omdat de mens geschapen is als een relationeel wezen, ligt hier een belangrijk punt van aandacht, aldus prof. De Ruiter. „Het gebeurt in de relatie tussen prediker en hoorder. Daarom is het ook zo belangrijk om naar de kerk te gaan en niet een preek te downloaden en voor jezelf te lezen.”

Preekproces

De hoogleraar stelde dat het werk van de Heilige Geest op zich niet expliciet in een preek ter sprake gebracht zou moeten worden. „De Geest breng Zijn eigen werk slechts ter sprake als het proces waarin Christus woning maakt in de harten. Vergelijk het met een geluidsinstallatie: je concentreert je op wat je hoort en denkt meestal niet na over de werking van de installatie zelf. Daarop let je vaak alleen om iets bij te stellen. Zo is het ook met het preekproces; het gaat niet om het proces maar om de inhoud, om Christus. We preken niet over de weg van het heil op zich, maar over die weg als weg naar Christus.”

Een oud-lid („nog leerling van prof. A. A. van Ruler”) vroeg naar de verhouding van Christus en de schepping. Prof. De Ruiter: „Dankzij Christus wordt het weer lente. Hij heeft ook de algemene genade verdiend. Er is genade die alleen in het geloof verkregen wordt, maar de lente is net als de zon voor bozen en voor goeden.”