Cyprus naar de stembus voor nieuwe president
Het Grieks-Cypriotische deel van Cyprus kiest zondag 16 februari een nieuwe president. De ambtstermijn van de huidige president, Glavkos Clerides, loopt op 28 februari af. De 83-jarige Clerides wil nog wel een derde termijn, om een verenigd Cyprus de Europese Unie binnen te kunnen loodsen.
Er zijn drie kandidaten die kans maken. Een kandidaat moet in de eerste ronde een absolute meerderheid halen om gekozen te worden. Lukt dit niet, dan volgt op 23 februari de tweede ronde. Clerides wil nog wel een derde termijn, beperkt tot zestien maanden (dus tot mei 2004) wanneer Cyprus volgens de planning tot de EU toetreedt.
Behalve Glavkos heeft ook diens naaste medewerker, de 60-jarige Alekos Markidis, zich kandidaat gesteld. Beiden zijn van de regerende rechts-democratische partij DISY (Democratische Coalitie). Markidis is openbaar aanklager, werkte altijd nauw samen met Clerides en wordt zelfs diens schaduw genoemd. Bijna openlijk laat hij nu doorschemeren dat de president te oud is en geen aandacht heeft voor de binnenlandse problemen.
Rechts is dus verdeeld en velen denken dat de derde kandidaat, Tasos Papadopoulus (71) van de liberale DIKO-partij, daarvan gaat profiteren. Deze behoudende politicus heeft de steun van de communisten. Hij is niet erg geneigd tot concessies met de Turks-Cyprioten en is ook tegen een VN-plan voor hereniging van Cyprus. Papadopoulos staat in het westen slecht bekend, als beheerder van een advocatenkantoor dat meewerkte aan het witwassen van geld uit de schatkist van de voormalige Joegoslavische president Milosevic. Als zodanig mocht hij tot voor kort de Verenigde Staten niet in.
De bejaarde president Clerides (in 1919 geboren in Nicosia) is nauw betrokken geweest bij het onafhankelijk worden van het eiland in de Middellandse Zee. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij als vlieger bij de Britse luchtmacht boven Duitsland neergehaald en gevangen gezet. Hij was op Cyprus advocaat en parlementsvoorzitter en leidde lange tijd voor de Grieks-Cyprioten de onderhandelingen over hereniging met het Turkse kamp. In 1974 verving hij tijdelijk de verdreven aartsbisschop Makarios. In 1993 werd hij met een zeer nauwe marge president en er volgde ook een tweede termijn.
De Grieks-Cypriotische regering in het zuiden van het eiland krijgt internationale erkenning. Dat geldt niet voor de zelfbenoemde Turks-Cypriotische republiek in het noorden. De Turken veroverden dat deel in 1974, in reactie op een door Griekenland gesteunde coup. Cyprus mag in 2004 toetreden tot de Europese Unie, maar de unie wil dan wel dat het eiland herenigd is. De Verenigde Naties zijn daarvoor met een plan gekomen. De partijen moeten dat plan voor maart 2003 aannemen. President Clerides zou daarbij een belangrijke rol kunnen spelen en een wisseling van de wacht kan de zaak bemoeilijken.
Groot-Brittannië annexeerde Cyprus (de geboorteplaats van Aphrodite, de godin van de liefde) in 1914, na ruim driehonderd jaar Ottomaanse heerschappij. Al lange tijd leefden er Turken en Grieken op het eiland, niet altijd zonder conflicten. Medio jaren ’50 kwamen de Grieks-Cyprioten in opstand tegen de Britse heerser. In 1959 werd de charismatische aartsbisschop Makarios gekozen tot president. Een jaar later volgt onafhankelijkheid voor Cyprus, nadat de Griekse en Turkse gemeenschappen een akkoord bereikten.
Toch bleef het onrustig tussen beide groepen. Vier jaar later arriveerde een vredesmacht van de VN. In 1974 barstte de bom: de militaire junta in Griekenland steunde een coup tegen aartsbisschop Makarios, die op de vlucht sloeg. Turkse soldaten arriveren om de Turken op Cyprus te beschermen en bezetten het noordelijk deel. Glavkos Clerides werd president totdat Makarios enkele maanden later terugkeerde. Daarna scheidden de Turks-Cyprioten zich af en benoemden Rauf Denktas tot president die in 1983 de Turkse Republiek in het noorden uitriep.
De laatste jaren zijn er nog steeds ruim 2000 VN-soldaten in de bufferzone tussen beide gemeenschappen. Turkije heeft 35.000 soldaten in het noorden gelegerd. Aspiraties om EU-lid te worden, brachten Clerides en Denktash vanaf 2002 in gesprek over een vorm van hereniging. Ze hebben tot eind februari om met het VN-plan in te stemmen. Lukt dat niet, dan krijgt alleen het Grieks-Cypriotische deel het EU-lidmaatschap. Lukt het wel, dan mogen de 800.000 inwoners zich er op 30 maart over uitspreken.
Ter verhoging van de feestvreugde hebben de VN een wedstrijd uitgeschreven: mocht de hereniging doorgaan, dan moeten er een nieuwe vlag en een nieuw volkslied komen. Kunstenaars en muzikanten hebben tot 17 februari de tijd om ontwerpen in te zenden. De vlag moet er „kinderlijk eenvoudig” uitzien, het lied mag gewoon een lekker deuntje zijn van maximaal een minuut lang, aldus de VN in een advertentie.