URANIUMPRODUCENTEN: Uraniumerts wordt gedolven in Namibië, Australië, Niger, Canada, Rusland, de VS en Zuid-Afrika. Ook Iran is uraniumproducent, sinds daar in februari 2003 uranium is aangetroffen, op 200 kilometer afstand van de stad Yazd.URANIUMERTS: Het meest voorkomende uraniumerts is uraniniet. Uraniumerts bestaat voor het grootste deel uit uraniumdioxide (UO2). Het splijtbare isotoop van dit grijze metaal is uranium-235. Om daarvan 1 kilogram te winnen moet 400 tot 1000 kilogram erts verwerkt worden.

URANIUM: Natuurlijk uranium bestaat vooral uit uranium-238, 0,7 procent uranium-235, en sporen van uranium-234. Voor het op gang houden van een nucleaire kettingreactie is een hoger gehalte uranium-235 nodig dan natuurlijk uranium bevat. Het bereiken van een hoger percentage uranium-235 wordt ”verrijken” genoemd.

VERRIJKT URANIUM: Verrijkt uranium bevat een hoger aandeel uranium-235 dan de natuurlijke variant. Het wordt toegepast in kernreactoren en in kernwapens. Voor het opwekken van kernenergie is uranium met een gehalte van 2 tot 3 procent uranium-235 voldoende. Voor kernwapens is echter een percentage boven 90 procent noodzakelijk – het hoogverrijkte ”weapons grade uranium”.

CENTRIFUGE: Iran maakt voor het verrijken van uranium gebruik van gascentrifuges. Uranium regeert vooraf met fluor tot uraniumhexafluoride (UF6), een witte, vaste stof die al een damp vormt bij temperaturen boven de 56 graden Celsius. In de centrifuge wordt de zware fractie van gasvormig UF6 –met vooral uranium-238– naar de buitenkant geslingerd en wordt daar afgetapt. Daardoor blijft een groter aandeel uranium-235 over in de centrifuge.

LOCATIE: Iran beschikt over twee uraniumverrijkingsinstallaties. Locatie Natanz herbergt 7200 centrifuges, en sinds vorige week is bekend dat zich in een berg –30 kilometer noordelijk van de heilige stad Qom– de reserve-installatie Meshkat bevindt met 3000 centrifuges. In de nabijheid daarvan staat een zwaarbeveiligde militair complex van de Revolutionaire Garde.

De Iraanse Organisatie voor Atoomenergie bouwt sinds 2005 aan deze tweede fabriek om het verrijkingproces van uranium onder alle omstandigheden veilig te stellen, ook als er een militaire aanval plaatsheeft.

INSPECTIE: Teheran is terughoudend om Meshkat te laten inspecteren door het internationale atoomenergie agentschap IAEA. Deze organisatie heeft het recht om inspecties te doen bij nucleaire installaties van de lidstaten. Tegenwoordig zijn 136 landen, waaronder Iran, lid van de organisatie.

KENNIS EN APPARATUUR: Volgens dr. Sico van der Meer van Instituut Clingendael volgt Iran verschillende sporen om aan zijn kennis en apparatuur te komen. „Het is een beetje schimmig.” Zo heeft het land een groot deel van zijn kennis zelf in huis: het beschikt over een hoogopgeleide bevolking. Ook onder het bewind van de sjah van Perzië zou met de hulp van de VS al kennis zijn opgedaan met het vervaardigen van kernwapens.

Ook koopt Iran zijn kennis om uranium te verrijken in via criminele netwerken, zoals dat van Abdul Qadir Khan. Deze Pakistaan was werkzaam voor Urenco in Almelo, waar eveneens uranium werd verrijkt met gascentrifuges. Met de daar opgedane en gestolen kennis was hij nauw betrokken bij de ontwikkeling van de eerste Pakistaanse atoombom.

Rusland is, als leverancier van civiele nucleaire kennis, eveneens nauw betrokken bij het Iraanse project. Moskou bouwt bijvoorbeeld al jaren aan de kerncentrale bij het Iraanse Bushehr. „Zo’n reactor is nuttig als je zelf een kernmacht wilt worden”, stelt Van der Meer. Elk jaar zou de reactor voldoende plutonium kunnen leveren voor twee kernwapens.

KERNWAPEN: Iran beweert dat het kernenergie wil inzetten voor vreedzame doeleinden, zoals elektriciteitsopwekking. De VS, de EU, Israël en andere landen verdenken Iran ervan het omvangrijke civiele atoomprogramma te misbruiken voor het maken van kernwapens.

Van der Meer stelt dat Iran voorlopig nog geen kernwapen zal hebben. „Het is technisch zeer gecompliceerd om een compacte en krachtige kernkop te produceren.” Er is ten minste 52 kilogram hoogverrijkt uranium of 11 kilogram plutonium nodig voor een kernwapen van enige betekenis. The New York Times meldde onlangs dat de verrijkingscapaciteit van Iran groot genoeg is om ten minste twee atoombommen per jaar te maken.

AANVAL: Als Iran een kernwapen heeft, is het niet zeker of Teheran het ook daadwerkelijk inzet. „Het is koffiedik kijken. Er bestaat nog steeds een nucleair taboe. Het is een verschrikkelijk wapen, dat zo veel slachtoffers zal maken dat zeker een tegenaanval zal volgen”, betoogt Van der Meer.

De vraag is ook hoeveel Iran ervoor over heeft om Israël te vernietigen. „Zou Ahmadinejad zijn eigen land daaraan willen opofferen? De huidige politieke en militaire elite is er wel toe in staat”, denkt Van der Meer. „Zelf zouden ze dan tijdelijk een veilig heenkomen kunnen zoeken in bijvoorbeeld Azerbeidjan.”

De Clingendaelse onderzoeker denkt dat het Iraanse kernwapen eerder ten doel heeft het prestige en de status van het land te vergroten.

TERREUR: Een horrorscenario doet zich voor als Ahmadinejad een kernwapen cadeau doet aan een islamitische terreurorganisatie, zoals Hezbollah, Hamas of Islamitische Jihad. „Met deze organisaties heeft Iran nauwe banden”, weet Van der Meer.

„Als met die wapens een aanslag wordt gepleegd, is Iran echter alsnog het haasje. Op basis van de restanten is van elk kernwapen de herkomst te achterhalen. Hopelijk laten ze die optie daarom uit hun hoofd.”

PREVENTIE: Israël is de enige die een militaire actie niet uitsluit, mocht Iran op het punt staan een kernwapen te maken. „De EU heeft geen eigen leger. Ook de VS zullen niet aanvallen. Ze zijn te beducht voor een Arabische tegenreactie. Bovendien zitten ze militair vast in Irak en Afghanistan”, poneert Van der Meer met stelligheid.