”Sporen van de vaderlandse geschiedenis” biedt een overzicht met meer dan 140 historische plekken. Schrijver Bert Stamkot en fotografe Simone Gerard hebben allerlei locaties in het land beschreven en in beeld gebracht, waar iets te zien is van het verleden. Het gaat bijvoorbeeld om hunebed De Papeloze Kerk bij Schoonoord, een beeld van Bonifatius die bij Dokkum vermoord werd, de tegel die de plaats van de moord op Floris V in 1296 aangeeft, het beeld van Erasmus in Rotterdam en het Prinsenhof in Delft, waar Willem van Oranje werd vermoord.Aan de Tweede Wereldoorlog herinneren bijvoorbeeld het standbeeld ”Verwoeste stad” (Rotterdam, 1940), het standbeeld van de dokwerker (Amsterdam 1941), de rails van Kamp Westerbork, de John Frostbrug (Arnhem, 1944) en Hotel De Wereld in Wageningen (capitulatie).

Gelukkig staat het standbeeld van Jan van Schaffelaar in Barneveld, de plaats waar ik geboren ben, er ook in, zelfs op de omslag. De pagina is makkelijk te vinden, niet alleen dankzij een inhoudsopgave, maar ook doordat de gebeurtenissen in chronologische volgorde staan.

Postcode

Elke rechtgeaarde Barnevelder weet natuurlijk dat zijn held van de Barneveldse toren sprong. De datum van de gebeurtenis (16 juli 1482) staat erbij, maar ook de postcode, zodat de precieze plaats makkelijk te vinden is met navigatieapparatuur. Op deze pagina is ook literatuur vermeld en een internetadres voor verdere nasporingen. De rest van de pagina bevat twee heldere foto’s: een van de Barneveldse toren en een van het standbeeld van de Barneveldse held, en natuurlijk het verhaal van Van Schaffelaar.

Een paar fragmenten. Eerst de historische context: „Na het overlijden van Karel de Stoute in 1477 probeerde Gelre zich weer uit het Bourgondische verband los te maken, waardoor ook bisschop David van Bourgondië in moeilijkheden kwam. De stad Utrecht zag daarop weer kans om meer zelfstandigheid te bevechten en werd daarin gesteund door uit Holland gevluchte Hoeken, waarna de oorlog uitbrak.”

En dan verder over Jan van Schaffelaar en zijn aanhangers: „Zij verschansten zich in de kerktoren van Barneveld, die een ideaal uitkijkpunt leek, maar troffen het niet dat een groep opstandelingen met een kanon in het dorp arriveerde en de toren omsingelde. Na enkele beschietingen werd de overgave gevraagd. Deze kon verkregen worden als de aanvoerder naar beneden gegooid zou worden. Om zijn mannen niet voor het dilemma te plaatsen, maakte Jan van Schaffelaar op 16 juli zijn dodelijke sprong, waarmee hij zich onsterfelijkheid verwierf.”

Boerenpartij

En het Rijksmuseum en Slot Loevestein dan? Het Rijksmuseum staat niet in het boek, evenmin als het huis van Rembrandt aan de (voormalige) Jodenbreestraat, waar hij ”De Nachtwacht” schilderde. Het huis bestaat nog, compleet met atelier, maar het is niet in het boek opgenomen: de auteur heeft keuzes moeten maken. Uit de gouden eeuw zijn geen kunstschilders gekozen, maar wél Peter Stuyvesant, de ‘grondlegger’ van New York voor wie een monument in het Friese Scherpenzeel is opgericht, Michiel de Ruyter (Vlissingen), Johan de Witt (Den Haag) en Koreareiziger Hendrik Hamel (Gorinchem).

Slot Loevestein staat wel in het boek, met een foto van het slot, een afbeelding van Hugo de Groot en van een plaquette op de binnenplaats: „Loevenstein is een bezoek meer dan waard, met als extra attractie de speciaal ingerichte Gevangenkamer van Hugo de Groot.”

De laatste items gaan over de twintigste eeuw. Niet alleen het beeld van het Lieverdje aan het Spui in Amsterdam komt aan bod, ook de hal in Blokker waar The Beatles in 1964 optraden en Hollandscheveld, waar in 1963 een boerenopstand plaatshad en de boerderij van boer Hartman ontruimd werd omdat hij weigerde een bijdrage te leveren aan het Landbouwschap. De oprichting van de Boerenpartij van boer Koekoek had hiermee te maken. In 1993 is aan de weg naast de voormalige boerderij van Hartman, postcode 7913 VD, een grote steen op een sokkel geplaatst, een „steen des aanstoots.”

De laatste drie sporen zijn de Deltawerken (Oosterscheldedam), het Europees Verdrag van Maastricht (Plein 1992) en de vuurwerkramp van Enschede (herdenkingsplaats ”het verdwenen huis tussen hemel en aarde”).

”Sporen van de vaderlandse geschiedenis” is niet alleen geschikt om te worden zich gelezen en bekeken, maar vooral om mee te nemen en op zoek te gaan naar sporen van het verleden. Want geschiedenis moet je beleven.

N.a.v. ”Sporen van de vaderlandse geschiedenis. Bepalende plekken uit meer dan 2000 jaar geschiedenis van Nederland”, door Bert Stamkot (tekst) en Simone Gerard (fotografie); uitg. Terra, Zutphen, 2009; ISBN 978 90 589 7978 0; 144 blz.; € 24,95.