Tot donderdag kunnen de leden van de Sociaal-Economische Raad (SER) met alternatieven komen voor de kabinetsplannen om de AOW-leeftijd te verhogen. In de discussie komen ook vaak pleidooien voor algemene uitzonderingen terug. Een pensioen later dan 65 jaar zou voor veel zware beroepen niet realistisch zijn. En vicepremier Bos argumenteerde vorige week dat zwaar werk eigenlijk uitgebannen moet worden.Inderdaad is er nog veel te winnen op het gebied van arbeidsergonomie. Maar grote groepen over één kam scheren en via algemene maatregelen ontzien, heeft niet alleen ongewenste neveneffecten, maar heeft ook zijn legitimiteit verloren nu de groep gezonde ouderen steeds groter wordt.

Als gevolg van de vergrijzing en het beleid van de overheid groeit het aantal oudere werknemers. Veel cao’s en arbeidsvoorwaardenregelingen ontzien deze medewerkers. Zij hoeven vanaf 55 jaar geen nacht- of weekenddiensten meer te draaien, zoals in algemene ziekenhuizen en bij de politie.

Door dit beleid moeten jongere werknemers vaker opdraaien voor nacht- en weekenddiensten, met de nodige consequenties voor hun privéleven. Ook het plannen van het werk is door dit beleid extra lastig voor de organisatie. Productiviteitsafname en ongewenst personeelsverloop zijn het gevolg.

Gezondheid

Algemene maatregelen om werknemers te ontzien op grond van leeftijd hebben hun legitimiteit verloren. Er bestaan immers grote verschillen tussen oudere werknemers onderling wat betreft hun fysieke en/of mentale gesteldheid. De groep gezonde oudere werknemers is groot. Als een oudere met (tijdelijke) beperkingen kampt, zijn maatregelen om zo iemand te ontzien zinvol en nodig. Dergelijke maatregelen hebben echter niets met leeftijd te maken, maar met gezondheid.

Meer zeggenschap over de eigen werktijden is naar onze visie een bruikbaar alternatief. Medewerkers –jong én oud– krijgen dan niet de verplichting, maar wel de keuzevrijheid of, en zo ja, wanneer zij op onregelmatige tijden willen werken. Het afdelingsmanagement geeft de minimale en maximale personeelscapaciteit aan per dienst om de bedrijfsvoering niet in gevaar te brengen. Het management wijst diensten toe als de opgetelde voorkeuren niet leiden tot de minimaal vereiste bezetting.

Ervaringen in Zweedse organisaties leren dat meer zeggenschap over werktijden leidt tot een grotere tevredenheid met het werk en een betere afstemming tussen werk en privé. Recente cijfers van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van TNO en CBS bevestigen dit. Van alle arbeidsvoorwaarden dragen voor oudere werknemers flexibele werktijden het meest bij aan het kunnen doorwerken in de huidige functie.

De auteurs werken bij TNO in Hoofddorp. Rob Gründemann is tevens lector HRM aan de Hogeschool Utrecht.