De Christelijke Kerk van Noord- en Midden Java (GKJTU) heeft sinds kort een ”Pelengkap Katekismus Heidelberg”, een supplement op de Heidelbergse Catechismus. Dat betekent dat straks op het antwoord op die bekende eerste vraag –Wat is uw enige troost in leven en sterven?– niet enkel het bekende persoonlijk getoonzette leer- en geloofs­antwoord volgt, maar ook een toevoeging van meer praktische, maatschappelijke aard. Wat betekent dat voor je omgang met de moderne media, of voor je houding tegenover je islamitische buren?De GKJTU telt 20.000 leden, verdeeld over 57 gemeenten. De Gereformeerde Zendingsbond (GZB), waarmee de kerk contact onderhoudt, typeert haar als calvinistisch en „uitgesproken missionair.” De kerk is voortgekomen uit het werk van de echtgenote van een Nederlandse plantage-eigenaar in de negentiende eeuw. Die Nederlandse oorsprong wordt voortgezet in de Nederlandse organisatie Salatiga Zending, die de kerk nog altijd ondersteunt. Verder heeft de kerk nauwe banden met de Neukirchener Mission in Duitsland.

Schroom

Drie vertegenwoordigers waren eerder deze maand in Nederland, onder meer om het supplement op de Heidelberger te presenteren. Ds. Petrus Sugito, secretaris van de synode van de GKJTU, ds. Daniel Iswanto, synodevoorzitter, en jeugdwerkleider Suko Dwi Nugroho zeggen „met enige schroom” het boekje in Nederland te hebben getoond. De Nederlandse kerken van de Reformatie en de Nadere Reformatie kennen zo’n aanvulling immers niet en het lijkt erop dat dat nog wel even zo zal blijven. „Daarover hebben we ons zeker verbaasd”, laten ze weten. „Bij jullie heeft iedereen zijn eigen antwoord op de uitdagingen van de moderne tijd en dat is kennelijk –geheel volgens democratische regels– ook de bedoeling”.

Ds. Iswanto noemt het wel „ironisch” dat juist Nederland, waarvan de Javaanse kerk zo veel heeft geleerd, zelf achterblijft als het om zo’n concretisering van het belijden gaat.

Hij benadrukt dat juist die kakofonie aan antwoorden op maatschappelijke vragen de reden voor zijn kerk was om het supplement te maken. Eenheid brengen in de veelheid aan antwoorden die gemeenteleden zelf al hadden geformuleerd, dat was het belangrijkste motief voor het document. Het is in geen geval een vervanging van de catechismus zelf, waarin het geloof fundamenteel wordt beleden, laten de drie nadrukkelijk weten. Het gaat om ethische richtlijnen voor het moderne leven, die volgens hen niet automatisch uit de catechismus zijn te destilleren. Ze zijn er wel uit af te leiden en dat gebeurt dan ook in de Pelengkap. Thema’s zijn: cultuur, pluralisme, politiek, economie, wetenschap en techniek.

In de bekende tweedeling van vraag en antwoord komen tal van kwesties en dilemma’s aan de orde. Wat wel en niet ‘kan’ wanneer je als christen aan een gezamenlijke maaltijd met moslims deelneemt. Waar een christen een grens behoort te trekken bij deelname aan rouw- en begrafenisrituelen, die op Java nog sterk door de heidense adat –oude tradities– zijn beïnvloed.

Missionair

Op de vraag of de als uitgesproken missionair bekendstaande kerk met dit document wat antithetischer en defensiever van karakter is geworden, wil ds. Sugito niet met ja of nee antwoorden. „Aan het versterken van je eigen identiteit zit een missionaire kant. In een plurale samenleving als de onze is het van belang om een duidelijk profiel te hebben, wil met je de ander in gesprek kunnen gaan.”

Ook naarbinnen toe zijn de richtlijnen van belang. Zo gaat het supplement in op de plaats van de moderne media in de gezinnen: waar kijk je als christen nu wel en niet naar als de tv aanstaat?

Niet dat daar dan een concreet antwoord op volgt – het supplement, zeggen de drie vertegenwoordigers, is ondanks die vraag-en-antwoordvorm voor alles een discussiestuk, waarover in de gemeenten en gezinnen gepraat moet worden en dat daar verder geconcretiseerd moet worden. „Onze boodschap is dat we voor de moderne wereld niet hoeven weg te lopen, maar dat we wel kritisch moeten bezien wat nu de christelijke manier van leven is.”