Officieel was de Miljoenennota dinsdagmorgen nog niet verschenen, maar met dank aan PvdA-Kamerlid Tang heeft Nederland er al vroegtijdig een blik in kunnen werpen.En dat is nu niet bepaald een fijn gezicht: de gevolgen van de kredietcrisis en de daaruit voortvloeiende recessie voor ’s lands financiën zijn pijnlijk zichtbaar. De overheid geeft dit jaar en in 2010 veel meer geld uit dan er binnenkomt. Dat is niet verwonderlijk: waar de crisis de inkomsten (belastingen, aardgasbaten) drukt, nemen anderzijds de uitgaven (uitkeringen, stimuleringspakket) toe.

Het begrotingstekort van de overheid beloopt volgend jaar een schrikbarende 36 miljard euro, circa 6,2 procent van het bruto binnenlands product.

Dat is andere koek dan de ‘feestbegroting’ die minister Bos van Financiën vorig jaar uit zijn Prinsjesdagkoffer toverde, de dag nadat in Amerika zakenbank Lehman Brothers het loodje legde. Waar Bos toen vol trots verhaalde van de laagste Nederlandse staatsschuld (246 miljard euro) sinds Napoleon, noteert deze volgend jaar de hoogste (387 miljard) stand ooit.

Die schuld legt een hypotheek op de welvaart van komende generaties, licht Bos in de Miljoenennota toe. „Als elke baby die dit jaar geboren wordt de onbalans van dit jaar zou moeten dragen, bedraagt de rekening 160.000 euro per baby.”

Duidelijk is dat herstel van de huidige miserabele situatie in het overheidshuishoudboekje –die in nauwelijks één jaar is aangericht– vele jaren zal vergen. Zelfs als de economie straks weer groeit als vanouds, loopt de schuld –mede als gevolg van forse rentelasten– nog jaarlijks op met 30 miljard euro.

„Niets doen is geen optie”, stelde het kabinet daarom vandaag terecht vast. Toch hoeven er de komende maanden nog geen maatregelen te worden verwacht. Tal van commissies mogen zich tot de volgende zomer buigen over een inventarisatie van mogelijkheden voor een ultieme sanering van de overheidsfinanciën. Dat het opstellen van de vandaag gepresenteerde begroting volgens betrokkenen „een eitje was”, valt in dit licht plots te begrijpen.

Toch valt er voor de keuzes van het kabinet wel iets te zeggen. Harde bezuinigingen zijn op korte termijn onverstandig’, omdat die het prille herstel in de knop zouden kunnen breken.

Maar het kabinet heeft in dit verband de schijn tegen. Deze coalitie blinkt niet bepaald uit in besluitvaardigheid en heeft op diverse hoofdpijndossiers (kilometerbeprijzing, Winkeltijdenwet) reeds gebruikgemaakt van uitsteltactieken. De tot dusver enige échte crisismaatregel, verhoging van de AOW-leeftijd, is ook nog altijd niet onomkeerbaar.

Bovendien valt op het argument dat nú saneren de economie het dal intrekt, wel wat af te dingen. Besluiten nemen over bezuinigingen die pas over enkele jaren ingaan, tasten de koopkracht de komende tijd nog niet aan, maar geven burgers wel duidelijkheid en het zekere gevoel dat zij krachtig worden geleid en bestuurd. Dit zal de oppositie het kabinet morgen tijdens de Algemene beschouwingen zeker voor de voeten werpen.

Ook de bewering vanuit coalitiekringen dat burgers nog niet „klaar” zijn voor ingrijpende bezuinigingen’, omdat de crisis op velen van hen nog weinig weerslag heeft gehad, lijkt weinig hout te snijden. Ondanks dat de sterkste werkloosheidstoename ongetwijfeld nog moet volgen, hebben burgers hun aandelenkapitaal, pensioenvermogen en woningwaarde wel degelijk zien dalen en vrezen velen al maandenlang voor hun baan.

Daarom is ook de omgekeerde stelling mogelijk: het momentum voor sanering waar het kabinet op wacht, is er nu al.
Andere koek dan de ‘feest­begroting’ van minister Bos vorig jaar