Prinsjesdag staat morgen in een totaal ander licht dan Prinsjesdag een jaar geleden. In 2008 was de verwachting nog dat Nederland er goed voor stond. Het bbp nam wel iets af, maar de werkloosheid bleef zeer laag. De plannen van het kabinet uit het coalitieakkoord konden onverkort worden uitgevoerd. Korte tijd later werd de voorspelde groei echter historische krimp en steeg de werkloosheid fors. Alle gangbare indicatoren voor het meten van onze welvaart staan sindsdien in het rood.Toch brengt de economische crisis niet alleen slecht nieuws. Onderzoek van het Planbureau voor de Leef­omgeving toont aan dat de uitstoot van CO2 door de crisis is gehalveerd. Dit goede nieuws valt buiten het bbp. En er zijn meer blinde vlekken. Het bbp zegt bijvoorbeeld niets over de kwaliteit van het onderwijs, de gezondheid van onze kinderen, het plezier in werk en arbeidsomstandigheden in landen waar we onze producten vandaan halen.

Kortom, te veel zaken blijven buiten beeld als het gaat om het meten van onze welvaart en het toetsen van beleid. Daarom moeten we de stand van het land niet langer verengen en verabsoluteren tot het bbp.

In januari is de ontwikkeling gestart van de duurzaamheidsmonitor. Deze monitor vormt een aanzet tot een breder welvaartsbegrip en kijkt onder andere naar klimaat en energie, vertrouwen, sociale participatie, arbeidsaanbod, gezondheid, biodiversiteit, grondstoffen en de mondiale gevolgen van het Nederlandse handelen. Dit biedt aanknopingspunten om daadwerkelijk te komen tot een alternatief voor het bbp. De Tweede Kamer heeft in elk geval in juni toegezegd te onderzoeken of beleid kan worden getoetst op meer dan alleen economische groei.

Evenwicht

Het is niet voor het eerst dat de Tweede Kamer hier werk van maakt. Al in 1995 werd een motie aangenomen voor een alternatieve rekenmethode, het duurzaam nationaal inkomen (dni). Deze motie is uiteindelijk een stille dood gestorven. Het CNV wil voorkomen dat de blinde vlekken rond het bbp opnieuw worden vergeten. Het is verstandig om te leren van de economische crisis en niet op de oude voet verder te gaan. Daarom houdt het CNV een vinger aan de pols om binnen afzienbare tijd te komen tot een breder welvaartsbegrip.

Welke alternatieve indicatoren we ook kiezen, het blijven indicatoren. Hierop moeten we ons niet blindstaren. Het gaat uiteindelijk om de achterliggende vragen. Prinsjesdag 2009 komt waarschijnlijk te vroeg om gebruik te maken van een alternatief. De terugkerende vragen hoeven echter niet op antwoord te wachten.

Het gaat dan om vragen naar het goede samenleven van mensen, dieren, planten en aarde. En vragen naar het juiste evenwicht tussen samenleving, overheid en markt. Beantwoording van deze vragen stelt ons in staat de juiste afwegingen te maken. De toon voor het beantwoorden van deze vragen kan al worden gezet tijdens de algemene beschouwingen.

De auteur is voorzitter ad interim van het CNV.