Waar zijn bonussen oorspronkelijk voor bedoeld?Bonussen zijn een middel om werknemers tot betere prestaties aan te zetten. Voorbeeld: een bedrijf belooft een extra maandsalaris als de winst verdubbelt. De werknemers zullen een stapje harder lopen om zo het bedrag binnen te slepen.

Niets mis mee, toch?

Nee, op het eerste gezicht niet. Bankiers gingen echter bonussen steeds meer als een verworven recht zien. De relatie met de prestatie verwaterde. Zelfs bij wanprestaties werden bedragen uitgekeerd. Verder zorgde de financiële prikkel voor een onbedoeld neveneffect. Bankiers keken bij hun besluiten alleen naar de kortetermijnwinst omdat die van invloed was op de bonus. Dat werkte risicovol gedrag in de hand en bovendien kreeg de klant niet altijd het beste advies.

Is er verschil in bonussen?

Zeker, ze zijn er in alle soorten en maten. Een welkomstbonus, om nieuwe medewerkers te verleiden om tot de organisatie toe te treden; een prestatiebonus, om de inzet te maximeren; een retentie- of aanblijfbonus om te voorkomen dat iemand vertrekt. Ten slotte wordt ook een vertrekvergoeding dikwijls als bonus aangemerkt. Vooral die laatste categorie leidde tot volkswoede wanneer een topman ondanks slechte prestaties veel geld meekreeg.

Hoe bindend is de code?

De code werkt met het principe ”pas toe of leg uit”. Dat betekent dat een organisatie moet uitleggen als ze tegen de code ingaat. Minister Bos wil de code wettelijk verankeren.

Behoort de bonusophef daarmee definitief tot het verleden?

Dat is nog zeer de vraag. Het maximum van één basissalaris geldt bijvoorbeeld niet voor aanblijf- en welkomstbonussen. Verder heerst er twijfel over de houdbaarheid van de code. Zo geeft het pas-toe-of-leg-uitprincipe de mogelijkheid om toch van de afspraken af te wijken. Verder is het afwachten wat de uitkomst is van de G20 eind deze maand. Als de belangrijkste industrielanden tot een andere aanpak besluiten, dan zal de Nederlandse code in een ander daglicht komen te staan. Ten slotte zegt de code niets over de beloning van medewerkers onder de raad van bestuur. Het waren juist de handelaren en investment bankiers die hoge bonussen binnenharkten. CDA en PvdA lieten weten dat de perverse prikkels nog niet uit het systeem zijn. De vakbonden noemden de code slechts een stap in de goede richting.

Stelt de code dan wel wat voor?

Minister Bos sprak van een unieke stap in de wereld. Banken laten zien dat ze de oren niet sluiten voor de maatschappelijke onvrede. Maar om te voorkomen dat de code verandert in een papieren tijger, moet vooral de cultuur binnen financiële instellingen veranderen.

Gaan andere landen het Nederlandse voorbeeld volgen?

Frankrijk en Duitsland zullen Nederland met interesse volgen. President Sarkozy en bondskanselier Merkel toonden zich sterk voorstander van een bonusplafond. Landen als Zweden, Spanje, Italië en Luxemburg zitten in hetzelfde kamp. In Groot-Brittannië ligt de zaak gevoeliger en in de VS willen ze weinig weten van een gedragscode. Uit cijfers blijkt dat de bonuscultuur daar nog weinig is veranderd.