Nu heeft Obama de afgelopen maanden wel wat anders aan zijn hoofd gehad dan het Midden-Oosten. De economische crisis slokte een groot deel van zijn agenda op. Toch oefende hij achter de schermen de nodige druk op de regering-Netanyahu uit, in een poging het vredesproces weer vlot te trekken.Inzet van het steekspel tussen Washington en Jeruzalem vormt de bouw van nieuwe nederzettingen en de uitbreiding van bestaande nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Het Witte Huis wil dat Israël de bouw bevriest, een voorwaarde voor de Palestijnen om de vredesbesprekingen te hervatten.

Netanyahu zit in een lastig parket. Hij heeft aan de ene kant met zijn ultrarechtse coalitiepartner Yisrael Beiteinu te maken, die een totale bouwstop niet zal accepteren. Ook binnen zijn eigen partij zal een dergelijk besluit tot grote onenigheid leiden. Bovendien heeft Netanyahu zich in het verleden altijd sterk gemaakt voor uitbreiding van de nederzettingen, en is dus ook zijn eigen geloofwaardigheid in het geding.

Tegelijkertijd moet Netanyahu terdege rekening met Washington houden. De regering-Obama stelt zich niet zo kritiekloos ten aanzien van Israël op als George W. Bush en de zijnen. Toch wordt de soep kennelijk niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend.

Enkele maanden geleden eiste Washington, gesteund door de Europese Unie, nog op hoge toon dat Israël de bouw van nederzettingen moest stoppen. Netanyahu stuurde minister Barak van Defensie naar de VS om te onderhandelen. Dat leverde uiteindelijk op dat Jeruzalem toestemming gaf om zo’n 500 nieuwe huizen in de nederzettingen te bouwen, met de aankondiging dat mogelijk daarna een bouwstop zal worden afgekondigd. De bouw van 2500 woningen die al eerder was begonnen, wordt tijdens de bouwstop gewoon voortgezet.

De Verenigde Staten reageerde „teleurgesteld” op het besluit – niet bepaald een krachtige reactie op het niet nakomen van een Israëlische verplichting. De routekaart voor de vrede stelt klip-en-klaar dat in fase 1 van het vredesplan de bouw van nederzettingen moet worden bevroren.

Israël heeft in het verleden de Palestijnen altijd verweten dat zij de voortgang van het vredesproces frustreerden omdat zij het gebruik van geweld niet afzwoeren – eveneens een voorwaarde uit de routekaart. Israël frustreert op zijn beurt de hervatting van het vredesproces met zijn huidige nederzettingenbeleid. En zo is de cirkel rond.

Nu is het overigens maar de vraag of een vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen ook mét een bouwstop kans van slagen heeft. In Israël zijn twee rechtse partijen aan de regering die niet tot al te veel concessies bereid zullen zijn.

De Palestijnen zijn verdeeld in twee kampen: de Gazastrook, die door de radicale Hamas wordt bestuurd, en de Westelijke Jordaanoever, waar de Fatahpartij het voor het zeggen heeft. Een allesomvattende regeling voor het gehele Palestijnse volk lijkt dan ook bij voorbaat onmogelijk.

Desondanks is het voor de Israëlische regering zaak om ernst en haast te maken met de hervatting van het vredesproces. De Palestijnse leider Abbas heeft al aangekondigd dat hij volgend jaar hoe dan ook een Palestijnse staat zal uitroepen – met of zonder vredesakkoord. In dat geval kan Israël er maar beter voor zorgen dat het nog enige invloed op de vorming van zo’n staat heeft.

Reageren aan scribent? buza@refdag.nl.