Ideologie en religie zijn in Noordwest-Europa niet meer bepalend voor het stemgedrag. Maar wat dan wel? De Vlaamse hoogleraar sociologie, Elchardus, sprak gisteren in Den Haag de jaarlijkse lezing van de Raad voor het openbaar bestuur (ROB) uit over deze thematiek.Vaak is de gedachte dat mensen stemmen op basis van hun belangen en behoefte aan comfort en welzijn. Dat klopt niet, zei Elchardus: „Zij stemmen op basis van hoe zij denken dat het met de samenleving gaat en op basis van wat zij denken dat goed zou zijn voor de samenleving, niet op basis van hoe zij menen dat het met hen persoonlijk gaat.”

Elchardus baseerde zijn stelling op onderzoek onder Vlamingen. Daaruit bleek dat de ondervraagden vooral bezorgd waren over de globalisering, de opkomst van de multiculturele samenleving en de teloorgang van sociale samenhang. Tegelijkertijd konden ze „heel tevreden zijn met hun persoonlijk leven.”

De socioloog denkt dat de resultaten van het onderzoek evenzeer voor Nederland gelden. Als voorbeeld noemde hij een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uit 2004 waarin de stemming in Nederland werd weergegeven met de oneliner: „Tevreden met het eigen leven, ontevreden met de samenleving.”

Volgens Elchardus is er met het verlies van ideologie en religie een kloof ontstaan tussen de privésfeer en de publieke sfeer. Zo vatten ideologische en confessionele partijen lange tijd de levenssituatie van mensen samen en vertaalden hun belangen naar de politiek. Die rol wordt nu ingenomen door de media.

„De media richten de aandacht op het verlies van een vreedzame samenleving. En de partijen van het onbehagen exploiteren dat gevoel: normvervaging, globalisering, diversiteit, Europa, moslims.” Gevestigde partijen staan voor „de uitdaging” om met een positief verhaal, een vergezicht, te komen, aldus Elchardus.