Dat stelt dr. Boris Paschke. Paschke promoveerde woensdag aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in Leuven op het probleem van particularisme en universalisme in de Bergrede. Particularisme is de beperking van de verlossing tot Israël, in het universalisme is de boodschap gericht tot alle volken.Paschke onderzocht de thematiek in verschillende passages van het Mattheüsevangelie. Het onderwerp is volgens hem van belang omdat in zijn geboorteland Duitsland het Mattheüs­evangelie vaak antisemitisch wordt uitgelegd, met name de zogenaamde bloedtekst uit Mattheüs 27. „De teneur is dan dat de joden de schuldigen zijn en dat de verlossing zich pas na Jezus’ kruisiging op de wereld richt. Mijn onderzoekt wijst uit dat Jezus vanaf het begin de hele wereld op het oog heeft. Het is daarom niet terecht de joden alleen de schuld te geven voor de kruisiging van Jezus.”

Ontwikkeling

Paschke ziet wel een ontwikkeling bij Mattheüs. Jezus beperkt Zijn boodschap eerst tot het volk Israël. Hij zendt Zijn discipelen alleen tot de verloren schapen Israëls (Mattheüs 10:6). Elders roept Hij op het heilige niet aan de honden te geven, noch de parels voor de zwijnen te werpen.

Pashke: „Deze woorden laat ik uiteraard staan. Maar met honden en zwijnen bedoelt Jezus hier niet de heidenen, maar de joodse politieke en godsdienstige leiders. Deze leiders vertegenwoordigen niet het volk, dat in groten getale Jezus wel wilde volgen. Jezus begint Zijn bediening in Jeruzalem, maar heeft vanaf het begin ook de heidenen op het oog. Het publiek van de Bergrede bestond vooral uit joden, maar ook heidenen waren daarbij aanwezig.”

Paschke zegt een lacune opgevuld te hebben. „Er zijn veel studies over particularisme en universalisme, maar niet over de wijze waarop deze thematiek in de Bergrede functioneert. De meeste onderzoekers onderscheiden twee fasen, waarbij de boodschap van verlossing pas na Jezus’ opstanding aan de hele wereld wordt gericht. Ik onderscheid drie fasen: een universalistisch begin van Jezus’ optreden, dan een toespitsing op Israël en daarna de wending naar de gehele wereld.”

De tendens van de Bergrede is dat Jezus verzoening aanbiedt aan alle volken. „De nieuwe missie van de discipelen is dat de wereld door hun goede daden de hemelse Vader zal prijzen. Eerst legt de Bergrede de nadruk op de daden. Daarna, aan het einde van het Mattheüsevangelie, zijn er ook de woorden. In Mattheüs 28 volgt de zendingsopdracht.”

Ook de Bergrede is belangrijk voor de zending, stelt Paschke. „De zendingsopdracht is er niet pas aan het eind van het Evangelie, Jezus geeft Zijn discipelen al voor Zijn opstanding die opdracht.” Hij wijst op de gelijkenis van het huis op de rots. „Het bouwen op de rots betekent het horen én doen van de woorden van Jezus. Die boodschap doelt op de eenheid van woord en daad. Ook deze gelijkenis heeft een universalistische boodschap, omdat Jezus spreekt over iedereen die deze woorden hoort en doet.”

Duitsland

Paschke is afkomstig uit Duitsland. Hij groeide op in de Duitse Evangelische Kirche (EKD), maar ging over naar de „piëtistische” Freie Evangelische Gemeinde. Hij kwam in aanraking met het Gnadauer Verband, een piëtistische overkoepelende organisatie binnen de EKD. „Veel predikanten binnen de EKD zijn liberaal. Piëtistische gemeenteleden gaan doorgaans ’s morgens naar de staatskerk, maar beleggen ’s avonds aparte bijeenkomsten.”

In Leuven wordt Paschke als docent toegevoegd aan de sectie Nieuwe Testament. Hij heeft ook de verantwoordelijkheid voor de fondswerving in Duitsland en het stimuleren van Duitse studenten om theologie te studeren aan de ETF. „De meeste Duitse universiteiten zijn liberaal en modern. Het ligt voor de hand dat Bijbelgetrouwe studenten na een beginopleiding aan een Duitse universiteit hier hun studie vervolgen.”