Het ministerie van Milieu, Voedsel en Landelijke Zaken (Landbouw) had een ”worst case scenario” gereedliggen dat het slachten van de gehele kudde behelsde, bleek eind september. Anders dan bij runderen, verspreidt een bse–infectie zich bij schapen namelijk over het gehele lichaam. Als de veronderstelling dat schapen de ziekte bse (bovine spongiform encephalopathy) kunnen krijgen voor waar was aangenomen, had dat om die reden het einde kunnen betekenen voor alle 40 miljoen schapen die op de Britse eilanden rondlopen. Om te beginnen.

Ten opzichte van het aantal geruimde dieren in de mond– en klauwzeercrisis betekent dat, ter vergelijking, een vertienvoudiging. Maar volgens staatssecretaris van Landbouw Morley zou het niet meteen zo’n vaart lopen. Wel was het tijd het „ondenkbare te denken” nu we weten dat een bse–variant óók voor mensen dodelijk kan zijn. Morley erkende dat het tot dan toe bar ingewikkeld was vast te stellen of schapen buiten een laboratoriumsituatie om bse kunnen krijgen. Bemoeilijkende factor bij het onderzoek is de overeenkomst van het ziekteverloop bij bse met de schapenziekte scrapie.

Misstappen
Eind vorige week bleek het onderzoek waarnaar Morley verwees echter op drijfzand te berusten. In plaats dat vrijdag het resultaat van wetenschappelijk onderzoek naar bse bij schapen bekend zou worden, liet het ministerie donderdag al weten dat de desbetreffende regeringscommissie niet bijeen zou komen. Er zou namelijk wat twijfel zijn rond het onderzoeksmateriaal, twijfel die eerst even moest worden weggenomen.

Een understatement in de beste Britse traditie. Nu blijkt dat het onderzochte materiaal uit runderhersenen bestaat –want dat behelst het woord „twijfel” concreet– is het land te klein. Wie o wie is de mist ingegaan? De wetenschapper die in het middelpunt van de belangstelling staat in het schandaal, wees zondag een regeringslaboratorium aan als hoofdschuldige. In het boerenprogramma ”Farming Today” van de BBC zei hoogleraar Chris Bostock dat het diergeneeskundig laboratorium VLA hem per e–mail heeft laten weten „fouten” te hebben gemaakt.

Bostock is de man die via een –inmiddels vier jaar durend– onderzoek op schapenhersenen bevredigend inzicht moest geven in de relatie tussen schapen en bse. Uitkomst van het onderzoek onder zijn leiding was dat 1 procent van alle schappen op de Britse eilanden wel eens daadwerkelijk besmet zou kunnen zijn. Totdat een laatste check aan het licht bracht dat geen hersenen van schapen maar van koeien waren onderzocht.

Bostock vertelde in Farming Today dat hij in december vorig jaar reeds vermoedde dat sommige schapenhersenen die hij meende voor zich te hebben, „licht besmet” waren. Het regeringslaboratorium VLA stelde hem gerust. Geen besmetting, 100 procent schaap. Toen de hoogleraar vorige week echter ontdekte dat een deel van het geleverde onderzoeksmateriaal wel degelijk van runderen afkomstig was, vroeg hij VLA opnieuw om uitleg. Het antwoord kwam per e–mail. Ruw samengevat: Sorry, wij hebben een foutje gemaakt. Het onderzoek heeft inmiddels 217.000 pond (750.000 gulden) gekost.

Hoofd veterinaire zaken van het landbouwministerie Jim Scudamore heeft inmiddels toegegeven dat er een aantal „fundamentele misstappen” is begaan. Hij zegde een onafhankelijk onderzoek toe, om na te gaan hoe het mogelijk is dat iemand die stukjes schaap onderzoekt koeienweefsel voor zijn microscoop krijgt. Scudamore lichtte alvast een klein tipje van de sluier op: „Dit materiaal is reeds in 1990 verzameld. Het wordt dus al lang in het laboratorium (in Edinburgh) bewaard.” Onder het verkeerde etiket zeker.

Pijnlijk
Nu gaat in de Britse pers het gerucht dat de regering notabene vóór de zomer al op de hoogte was. Het ministerie van Landbouw verkeert na de onthulling in immense staat van verlegenheid. Minister Margaret Beckett probeert uit alle macht beschuldigingen te weerleggen dat zij de kapitale blunder in de doofpot wilde stoppen. Zo is tekenend de berichtgeving over de „twijfel” rond het onderzoek – ’s avonds laat, toen de meeste kranten dichtzaten, en zonder dat het woord „runderen” viel.

Het optreden gisteren van Bostock in het kader van de actie ”Laat iemand anders z’n vingers branden” is een fikse tegenvaller voor de minister. De Conservatieve oppositie heeft Beckett al opgeroepen tekst en uitleg te komen geven in het Lagerhuis. De eveneens oppositionele Liberale Democraten vinden dat ze een „hele reeks pijnlijke vragen” heeft te beantwoorden.