Na zijn ontmoeting met de Syrische president Bashar al-Assad noemde Mitchell de hervatting van de Syrisch-Israëlische onderhandelingen een „kortetermijndoelstelling, die snel gerealiseerd kan worden.”Zijn aanwezigheid in Damascus onderstreepte de Syrische eis dat de VS direct betrokken dienen te zijn bij deze onderhandelingen. Dit omdat Syrië de grilligheid van de Israëlische politiek vreest.

Na het bezoek van Mitchell liet de Israëlische premier Netanyahu weten geen problemen te hebben met directe onderhandelingen met de Syriërs, echter „zonder voorwaarden vooraf.” Hij vroeg bovendien om „duidelijke signalen uit Damascus.” Ehud Barak, de Israëlische minister van Defensie, vroeg bovendien om „stappen van de Arabische landen” die de politieke wil van beide landen zouden versterken.

In de Syrische media werd dit geïnterpreteerd als een verzoek om diplomatieke betrekkingen tussen Israël en de Arabische wereld.

De Arabische landen hadden in 2002 tijdens hun top in Beiroet een Arabisch vredesplan gelanceerd. Zij beloofden Israël erkenning en volledige diplomatieke betrekkingen, nadat Israël alle bezette Arabische grond, waaronder de Golan, heeft teruggegeven.

De Saudische minister van Buitenlandse Zaken Faysal verklaarde recentelijk in Amerikaanse media dat diplomatieke betrekkingen met Israël pas mogelijk zijn na realisering van vrede. Faysal stelde dat erkenning van de Joodse staat en diplomatieke betrekkingen het enige waren wat de Arabische landen konden aanbieden. Diplomatieke betrekkingen met Israël nu zouden ertoe leiden dat Israël er geen enkel belang meer bij had om te gaan onderhandelen.

Vredesonderhandelingen tussen Syrië en Israël mislukten in 2000 in Shepherdstown, West-Virginia. Struikelblok vormden indertijd enkele honderden vierkante kilometers bij het meer van Tiberias. Het totale grondoppervlakte van de omstreden Golanhoogvlakte bedraagt 1860 vierkante kilometer. De Golan is voor Israël én Syrië van belang vanwege de strategische positie en in toenemende mate vanwege het Meer van Tiberias als waterleverancier. Het is onduidelijk wat de ‘stille’ onderhandelingen tussen beide landen in 2008 aan concreets opleverden.

Onderhandelingen tussen beide landen anno 2009 zullen moeilijker zijn. Op de eerste plaats is de bereidheid onder de Israëlische bevolking om de Golan af te staan sinds 2000 afgenomen. Israël onderhandelde op basis van ”land voor vrede” met de Palestijnen en Libanon. De terugtrekking uit Libanon in 2000 leidde echter in het zuiden van Libanon tot een Hezbollahstaat. De Israëlische terugtrekking uit Ghaza in 2005 maakte de weg vrij voor de Hamasbeweging, die Israël enthousiast met raketten begon te bestoken.

De Palestijnse verdeeldheid zal trouwens de onderhandelingen eveneens bemoeilijken. Voor het seculiere Ba’athregime in Damascus vormde de Palestijnse kwestie altijd het hart van het Arabische nationalisme. De Palestijnse verdeeldheid verdiepte de Arabische verdeeldheid echter. Damascus steunt thans de islamistische Hamas.

De onderhandelingen tussen Syrië en Israël zullen niet meer worden gevoerd op basis van het oude principe land versus vrede. Israël eist een verandering in de Syrische buitenlandse politiek. De vraag is of Syrië ook op deze basis onderhandelt.

Ook binnen de Arabische wereld is Syrië in een geïsoleerde positie terechtgekomen. De Arabische unanimiteit, dat er geen deelonderhandelingen zouden zijn met Israël, werd in 1977 doorbroken door het bezoek van de Egyptische president Sadat aan de Israëlische Knesset. Dit bezoek schokte Damascus.

Het vredesverdrag dat Yasser Arafat in 1993 sloot met Israël, werd in Damascus ervaren als een tweede klap. Bovendien versterkte de gang van zaken rond de Palestijnse kwestie na 1993 Damascus in haar overtuiging dat deeloplossingen de Arabische zaak verzwakken.

Iran is een andere factor, die tijdens de onderhandelingen een rol zal spelen. Israël en de VS delen de wens dat Syrië zich distantieert van het regime in Teheran. Dit standpunt vindt overigens brede steun onder Arabische landen, die in Iran allang een veel groter gevaar zien dan in Israël. De vraag is hier echter hoe het Amerikaanse streven om met Iran te onderhandelen zal uitwerken op de Syrisch-Israëlische onderhandelingen. Het kan de Syrische positie versterken.

Israël ziet uiteindelijk in het seculiere Ba’athregime in Damascus het ongeveer enige stabiele regime in de regio. De vredesonderhandelingen tussen beide landen hebben kans van slagen wanneer het seculiere Syrië en de Joodse staat beseffen dat ze een gezamenlijke vijand hebben in het islamitisch radicalisme, dat in de regio aan invloed wint.