Dat zei scheidend CNV-voorzitter René Paas vrijdag tijdens de tweede dag van het Christelijk Sociaal Congres in een twee­gesprek met Jan-Willem van den Braak van VNO-NCW.Veel sprekers tijdens het congres wezen het neoliberalisme, waarin het vrijemarktdenken een belangrijke rol inneemt, aan als een van de grote oorzaken van de kredietcrisis. Van den Braak was het daar niet mee eens: „Toen in de jaren negentig het neoliberalisme hoogtij vierde, hadden we het economisch heel goed. Toen klaagde niemand. Een combinatie van individualisme en globalisering ligt aan de basis van de huidige economische problemen. Burgers zijn daardoor hun identiteit kwijtgeraakt. We moeten het inzicht krijgen dat we als individuen leren afhankelijk zijn van anderen. Dan komt vertrouwen vanzelf terug.”

De oorzaken van de crisis werden tijdens het congres ontrafeld, diagnoses gesteld en oplossingsrichtingen aangewezen. Echt concreet waren die laatste niet, tot spijt van vakbondsorganisatie FNV. Buiten het congresgebouw stond gistermorgen een korps FNV’ers dat elke bezoeker op het hart drukte tijdens het congres vooral na te denken over alternatieven voor verhoging van de AOW-leeftijd. Een gele caravan met daarop een verbodsbod met 65 erop moest hun stelling kracht bijzetten.

Topeconoom Lans Bovenberg ziet vooral kansen tijdens de crisis. „Het economisch systeem crasht elke vijftig jaar. Ik zie de crisis als een jubeljaar. We hebben schulden gemaakt, die we nu weer moeten rechttrekken.” De discussie moet nu niet gaan over winst, stelt Bovenberg. „We moeten nadenken over onze identiteit. Die is afhankelijk van ons beeld van God. De basis van het vertrouwen in de economie, de overheid en financiële instellingen ligt in een Ander. Op de biljetten en munten van Amerikaanse dollars staat ”In God we trust”.”

Een van de oplossingen kwam van Roel Kuiper, CU-senator en bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit. „Het kan niet deugen dat overheden geld uitgeven dat ze niet hebben. Ik ben geen econoom, maar ik voel op mijn klompen aan dat dat niet klopt. Er moet een eind komen aan de economie van de ongedekte cheque.”

Herman Kaiser, voorzitter van het Christelijk Sociaal Congres, wijst de burger op zijn verantwoordelijkheid tijdens de crisis. „De oorzaak van de recessie ligt niet alleen in het economische systeem. Het heeft daarom geen zin om nieuwe instituties te gaan uitvinden die ons er bovenop moeten helpen. Actief burgerschap moet terugkeren. We moeten geen samenleving willen die als los zand aan elkaar hangt, maar een met mensen die er voor elkaar zijn en elkaar vertrouwen.”

Dit is het tweede artikel in een tweeluik over het Christelijk-Sociaal Congres 2009.