Iedereen houdt zich bezig met de financiële crisis. Toch zijn deze problemen, met alle respect, peanuts vergeleken bij de vraagstukken op de lange termijn die onze aandacht vragen. De demografische verschuiving in de samenleving is van veel fundamenteler aard. Door de vergrijzing, die door de een als kans en door de ander als bedreiging wordt gezien, verschuift er meer kapitaal tussen generaties dan Wouter Bos in een namiddag uit de Belgische bankensector kan slepen.De groeiende kloof tussen jong en oud brengt een reële dreiging van een nieuwe klassenstrijd met zich mee. De christelijk-sociale beweging verwerpt klassenstrijd. Daarom wordt het tijd dat zij haar ogen opent voor de scheefgroeiende solidariteit tussen jong en oud.

De financiële crisis en het probleem van de vergrijzing komen op één punt overeen: bij banken was de winst gebaseerd op lucht. Het Nederlandse systeem van sociale voorzieningen, pensioen en staatsschuld is dat ten dele ook. Toch lijken we daarop te reageren zoals de banken deden. Adem inhouden, het eigen belang veiligstellen en dan hopen (of bidden) dat het probleem zal meevallen.

Sterke band

Het verschil met de financiële crisis is dat de vergrijzing geen verrassingseffect zal hebben. Al langer is bekend dat de AOW-voorziening ontoereikend is. Daar moet fors belastinggeld bij. De opgedreven prijzen op de huizenmarkt zetten jongeren buitenspel. De voorraad gas is eindig. Het voor de vergrijzing tot nu toe gespaarde geld is volledig uitgegeven aan het redden van banken. Desondanks lijkt het gevoel van urgentie in de Nederlandse polder te ontbreken.

Bij het afschaffen van VUT en prepensioen werd een compromis gesloten ten gunste van ouderen. Al maanden bakkeleien sociale partners over de verhoging van de pensioenleeftijd. De eisen van de nieuwe werkelijkheid stuiten op een tekort aan bereidwilligheid om oude systemen te veranderen.

Dat knaagt onherroepelijk aan het vertrouwen tussen jong en oud. Dit zou de christelijk-sociale beweging aan het hart moeten gaan. Zij gelooft in een sterke band tussen de oude generaties en nieuwe. Ze bepleit rentmeesterschap als uitgangspunt en heeft de sociale markteconomie, het Rijnlandse model, opnieuw van stal gehaald.

Tussen generaties is er wat ons betreft sprake van meer dan een contract. ChristenUniesenator Roel Kuiper pleit in zijn boek ”Moreel kapitaal” voor herontdekking van het verbondsdenken. Dat staat voor een verbondenheid die sociale tegenstellingen vermijdt. Dat zal niet gaan door verandering uit te sluiten, ook al lijkt dat op korte termijn wellicht verstandig. De staatsschuld legt al méér dan genoeg hypotheek op de toekomst.

Abraham Kuyper

De sociale vraag van onze tijd heeft verwantschap met die van honderd jaar geleden. Opnieuw moeten we, in de traditie van de architectonische kritiek van Abraham Kuyper, de inrichting van de samenleving ingrijpend herzien. De huidige welvaartsnormen blijken onbetaalbaar. We staan voor een nóg grotere uitdaging dan een eeuw geleden. Zoals Kuyper betoogde gaat het niet om een deelprobleem, zoals de pensioenleeftijd, maar om een probleem van de samenleving als geheel.

De consequentie daarvan is dat iedereen naar vermogen zal moeten bijdragen. Geen kille contracten maar sociale rechtvaardigheid, die weer een gevoel van een verbond tot stand brengt. Geen taboe meer op de fiscalisering van de AOW. Het verder verschuiven van de belasting op inkomen naar belasting op consumptie. Een vliegende start maken met het beperken van de hypotheekrenteaftrek, maar dan niet als alternatief voor een hogere pensioenleeftijd.

Partij kiezen

Wanneer gaan werkgevers hun verantwoordelijkheid voor het in dienst nemen van 55-plussers eindelijk eens voelen? Wanneer gaan we jonge gezinnen in de gelegenheid stellen hun kinderwens ten volle waar te maken?

Wij willen graag weten hoe de christelijk-sociale beweging een rol kan spelen in de beantwoording van deze vragen. Het zou zomaar kunnen zijn dat ze voor het eerst partij moet gaan kiezen. In dit geval dus duidelijk voor jongeren. Back to basics. Een verbond tussen de generaties kan een nieuwe klassenstrijd voorkomen.

De auteurs zijn betrokken bij de oprichting van de stichting Christelijk-Sociaal Jongeren Congres. Zij schreven deze bijdrage naar aanleiding van het Christelijk-sociaal Congres dat vandaag en morgen wordt gehouden in Doorn.