Van de Wetering, hoofd van het Rembrandt Research Project, onderzocht het paneel al in 1994 en 1995. Het werd aanvankelijk niet aan Rembrandt toegeschreven omdat het een aantal ongebruikelijke en kwalitatief zwakke passages had. Pas later bleek dat er sprake was van overschilderingen.

Aan de hand van oude foto’s kon worden vastgesteld dat het schilderij op dat moment een paar dramatische gedaanteveranderingen had ondergaan. Een opname uit 1935 laat zien dat het paneel toen nog de Rus voorstelde, compleet met hoge donkerrode muts, bontmantel, lang haar en opgedraaide snor. Dergelijke ”tronies” waren populair in de zeventiende eeuw. Van de Wetering vergelijkt ze met „de in onze jeugd zo populaire zeebonk met zuidwester en pijp, of het Napolitaanse jongetje met de traan op de wang.”

De eigenaar die het paneel in 1935 bezat, moet gezien hebben dat de muts een latere toevoeging was en liet hem met een agressief afbijtmiddel verwijderen. Op een foto uit 1950 is te zien dat toen een baret is blootgelegd. Een latere bezitter (een schilderijenrestaurateur) haalde vervolgens ook delen van de snor en het haar weg, zoals blijkt uit een foto uit 1980. Toch bleven er nog altijd resten van de oude overschildering over, onder meer op de plaats van de ogen en de mantel.

Van de Wetering vond niet overgeschilderde delen intussen toch typerend voor Rembrandt, met name een nooit overgeschilderd gedeelte van het gezicht: de wangen en de mond. Ook de achtergrond kon heel goed van de meester zijn. Bovendien kon worden vastgesteld dat Rembrandt de handtekening zelf in de natte verf heeft aangebracht. Daarom werd besloten de nog resterende overschilderingen te verwijderen, een tamelijk ongebruikelijke stap in de restauratiewereld.

„De huidige huiver dergelijke sporen van de tijd ongedaan te maken, is begrijpelijk”, erkent Van de Wetering. „Zeker wanneer zulke veranderingen zich reeds kort na het ontstaan van het kunstwerk hebben voltrokken. In dit bijzondere geval hadden anderen echter reeds de meest karakteristieke elementen van de Russische ”tronie” verwijderd. Andere delen van de overschildering bevonden zich nog steeds op het zelfportret. Dit hybride schilderij was daardoor de karikatuur van een zelfportret van Rembrandt geworden.”

Het portret dat onder de overschilderingen vandaan kwam, is onmiskenbaar een Rembrandt, aldus Van de Wetering. „Het meest bijzondere, voor Rembrandts auteurschap sprekende aspect is de manier waarop de beschaduwde ogen met subtiele schaduwen en lichtreflexen zijn gemodelleerd. Het paneel ziet er nu weer uit zoals het in 1634 door Rembrandt is geschilderd.”

Van de Wetering vermoedt dat het portret in Rembrandts tijd een winkeldochter was. „Hij moet vooral in zijn vroege Amsterdamse tijd diverse zelfportretten in voorraad hebben gehad voor klanten die naar zijn atelier kwamen. Een aantal bleef onverkocht en vertoonde na enige tijd geen goede gelijkenis meer met de maker. Om die reden werden ze als het ware gerecycled.” Vaak kregen leerlingen die taak.

Het portret is eigendom van een particulier. Het Rembrandthuis toont de ontdekking tot en met 16 maart.