Dat de werkloosheid oploopt, het vertrouwen van ondernemers en consumenten daalt en economisch herstel lijkt uit te blijven, is bekend. Erger is, meldt de open brief, dat er meer speelt dan een uit de hand gelopen conjuncturele dip. „De positie van het bedrijfsleven is de laatste tijd vooral structureel verslechterd.”

Sinds 1998 gaat het bergafwaarts met de winstgevendheid van het Nederlandse bedrijfsleven. Ondernemers investeren minder. De arbeidsproductiviteit stijgt te weinig. Hetzelfde geldt voor het beschikbare aanbod aan arbeidskrachten. Bovendien verliest Nederland marktaandeel in het buitenland, wat langzaam maar zeker weerslag heeft op binnenlandse sectoren.

Voorzitter J. Schraven van VNO-NCW, de club van grote(re) ondernemingen: „In de afgelopen verkiezingscampagne is wel eens vergeten dat we welvaart moeten verdienen.”

De bij VNO-NCW aangesloten ondernemers verwachten dit jaar geen groei. Het aantal werklozen zal echter naar schatting oplopen tot 450.000. „De verborgen werkloosheid van de WAO zit er niet bij”, zei Schraven. „Tel je die erbij op, dan kom je op zo’n 650.000 werklozen uit.”

Hoewel de ondernemersvoorman hoopt dat er snel een daadkrachtig kabinet zit, vreest hij de inbreng van mogelijke coalitiepartner PvdA. Met name de „forse lastenverzwaring” die deze partij in petto heeft, zit hem dwars. „In het verkiezingsprogramma staat bij elkaar opgeteld voor 3,5 miljard euro aan vergroeningen. Dat geld moet het bedrijfsleven opbrengen, bijvoorbeeld in de vorm van ecotaks. Het zijn slechte maatregelen op een verkeerd moment.”

In de open brief, mede opgesteld door MKB-Nederland en LTO-Nederland, dienen de ondernemers het nieuw te vormen kabinet van advies over maatregelen die bij hen wel goed zouden vallen.

In vergelijking met de meerjarenramingen van het huidige kabinet-Balkenende, stellen zij voor dat het Rijk 1,5 miljard extra uitgeeft. Het geld van dit zogenoemde groeipakket is bestemd voor lastenverlichting voor het bedrijfsleven, infrastructuur, onderwijs, criminaliteitsbestrijding en onderzoek en innovatie. Verder zou het terugdringen van regels en administratieve rompslomp nog eens eenzelfde bedrag moeten opleveren.

Waar het geld vandaan moet komen, wilde Schraven niet zeggen. Want dát zou weer een zaak zijn van politieke afweging. Vooruit dan, een paar suggesties wilde hij toch wel noemen. Bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking zou een mooi bedrag kunnen opleveren, of het ontkoppelen van lonen en uitkeringen.

Het is meer dan hard nodig, zei voorman van de ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf H. de Boer, dat Nederland serieus werk maakt van een concurrerende economie die met scherp geprijsde producten de wereldmarkt op kan. Dat vraagt loonmatiging en flexibilisering van de arbeidsverhoudingen. „Politici die aan hobbyisme doen, zoals Jet Bussemaker (PvdA, red.) met haar Zondagswet, moeten van het nut en de noodzaak daarvan worden overtuigd. En de vakbeweging moet even het hok in.”

Daarnaast is aandacht voor innovatie nodig, zei Schraven. „Universiteiten moeten het als hun missie beschouwen het bedrijfsleven te ondersteunen. Nederland kan een distributieland blijven en tegelijk kennisland worden. Het is én én, niet óf óf. Maar we zijn nog ver verwijderd van de ambitie van Lissabon.” Enkele jaren geleden spraken de leiders van de Europese Unie op een topbijeenkomst in de Portugese hoofdstad af dat Europa de „meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld” zou worden.

Voorzitter G. Doornbos van land- en tuinbouworganisatie LTO-Nederland had minder wilde plannen. Doorvoer en dienstverlening leiden volgens hem de aandacht af van productie. Bijvoorbeeld in de landbouw, „onze grootste productiefactor. Zonder bijdrage van de agrarische sector zou Nederland een onbeduidend, importerend landje zijn.”