De dogmatiek van Bavinck heeft een bijzondere allure. Treffend is zijn Bijbelse belijndheid, maar ook de wijze waarop aan anderen recht wordt gedaan. Hoewel je het natuurlijk niet in alles met hem eens hoeft te zijn –ik noem slechts zijn visie op de wedergeboorte– doet een dergelijke rustige, synthetische manier van denken en argumenteren weldadig aan.Zijn brede kennis van de geschiedenis van de kerk der eeuwen is een andere opmerkelijke trek van zijn dogmatiek. Bavinck is geen man van stokpaardjes die meningen geeft en snel naar hapklare conclusies toewerkt. Bijna tergend langzaam komt hij tot zijn gereformeerde, soms neocalvinistische opvattingen. Geen argument wordt door hem overgeslagen. Ook aan het begin van deze eeuw kunnen we daarvan leren. Doen we de ander wel altijd helemaal recht?

Conventikel

Een ander heel opmerkelijk geschrift dat blijvende waarde heeft, is de oratie die Bavinck op 18 december 1888 uitsprak. Het was zijn eerste rectorale rede in Kampen. De titel ervan luidt ”De Katholiciteit van Christendom en Kerk”. Als jongeman van 34 jaar geeft Bavinck daarin een visie op kerk en christendom die tot op de dag van vandaag zeggingskracht heeft.

Het gaat te ver om deze oratie hier samen te vatten, maar een enkel citaat treft de inhoud ervan denk ik heel goed. „Deze katholiciteit der kerk, gelijk de Schriften ze ons tekenen en de eerste gemeenten ze ons tonen, is van aangrijpende schoonheid. Wie in de enge kring van een kerkje of conventikel zich opsluit, kent haar niet en heeft haar kracht en vertroosting nooit in zijn leven ervaren. Zo iemand doet aan de liefde van de Vader, aan de genade van de Zoon, aan de gemeenschap van de Geest tekort; hij berooft zichzelf van geestelijke schatten, die door geen meditatie of devotie kunnen worden vergoed, en verarmt zijn ziel. Maar wie uitziende naar buiten over die ontelbare schare heen, die uit alle volk en land en tijd door het bloed van de Zoon is gekocht; wie gevoelt wat krachtige versterking van het geloof, wat wondere vertroosting in het lijden het is, zich één te weten met heel die strijdende kerk, die van het begin tot het einde der wereld uit het ganse menselijke geslacht wordt vergaderd; die kan niet eng zijn van hart, die blijft in zijn ingewanden niet nauw.”

Bavinck wijst op de troost van de katholiciteit. De kerk, het lichaam van Christus, is een schare die niemand tellen kan. Dat is een gedachte die alle kerken, groepen en kerkverbanden overstijgt. Te midden van alle kerkelijke gedeeldheid was dit een gedachte die Bavinck destijds bijzonder aantrok.

Vluchtelingen

Dergelijke ervaringen zijn er ook heden ten dage. Regelmatig komen er in de gemeente die ik mag dienen vluchtelingen uit alle delen van de wereld. De ontmoetingen met deze mensen zijn niet altijd gelijk en niet altijd even diep. Toch is het soms tot verwondering als blijkt dat de wezenlijke dingen van de Bijbel ook bij mensen uit andere culturen worden gevonden.

Ik denk aan die ene keer dat ik preekte over Kolossensen 1:3, waar Paulus bidt en dankt voor de gemeente vanuit de gevangenis. Een biddende en dankende apostel in de gevangenis. Dat is opmerkelijk, want vaak zie je ander gedrag in een gevangenis. Na afloop van de preek kwam een van de vluchtelingen naar me toe. Jarenlang had hij om zijn christelijke belijdenis in Ethiopië in de gevangenis gezeten. En daar, zo vertelde hij mij onder tranen, had hij geleerd te bidden en te danken. De God van het Woord werkt ook vandaag. Wereldwijd.

Ik denk ook aan een Haamstedeconferentie van enkele jaren geleden. Een van de oudere broeders vroeg zomaar in het voorbijgaan of Psalm 72:17 ook in mijn Bijbel stond. „Zolang als de zon is, zal Zijn Naam van kind tot kind voortgeplant worden.” En eigenlijk ‘zomaar’ ontstond een gesprek van hart tot hart over het werk Gods in eigen leven en over de toekomst van de kerk.

Die toekomst ziet er naar menselijke maatstaven niet heel goed uit. Maar God regeert en dus zal de kerk worden gebouwd. Wat een troost dat de Heere Zich niet bindt aan kerkverbanden, groepen en gemeenten, maar dat Zijn kerk gebouwd wordt uit alle tongen, talen en natiën, door Woord en Geest. Dat maakt de liefde voor eigen kerkverband er niet minder om. Maar het zet die liefde wel in het perspectief van het werk van God.

De una sancta, het lichaam van Christus, is katholiek. Bavinck vond dat een troostvolle gedachte, zonder ooit zijn eigen kerkverband af te vallen of te verlaten. Laten we dit ook nu overwegen.

Binnenkort is er weer een Haamstedeconferentie, waar onder andere een inleiding zal worden gehouden door prof. A. Baars over Calvijn. De reformator wilde alle wereldzeeën afreizen voor de eenheid en de opbouw der kerk. Laten we in zijn spoor gaan.

De auteur is predikant van de gereformeerde gemeente in Amersfoort.

Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl.