Dewi werkt sinds een halfjaar in een donker café in Blok M, een uitgaansbuurt in Zuid-Jakarta. Daar gaan westerlingen naar luidruchtige muziektenten om jonge Indonesische vrouwen te ontmoeten. De meesten zijn prostituee. „Ik gebruik meestal wel een condoom”, zegt de 23-jarige Dewi. „Maar niet als de klant het niet wil.”Dewi is een van de 200.000 Indonesische vrouwen die in Indonesië als prostituee werken. Slechts 40 procent van hen gebruikt condooms. Ongeveer 3,5 miljoen Indonesische mannen bezoeken prostituees. Prostituees en hun klanten spelen de hoofdrol in het aidsdrama dat zich momenteel stilzwijgend in Indonesië voltrekt.

Het Indonesische ministerie van Volksgezondheid heeft het aantal Indonesiërs met hiv of aids officieel op 21.000 vastgesteld. Meer realistische schattingen brengen het aantal dicht bij de 400.000 slachtoffers. De meeste besmettingen vinden plaats in dichtbevolkte gebieden als Jakarta en Oost-Java. Daar zijn tienduizenden mensen actief in de seksindustrie. Maar ook in het minder ontwikkelde West-Papua eist aids tienduizenden slachtoffers.

Buurland Thailand wist de afgelopen jaren met een effectief programma van condoomgebruik de epidemie onder prostituees en hun klanten te bedwingen. Maar Indonesië worstelt nog steeds met de juiste aanpak. Volgende week zal op Bali een conferentie over aidsbestrijding plaatsvinden waaraan 56 landen deelnemen. Indonesië wil de top gebruiken om een effectief antwoord te vinden op de nieuwe epidemie.

Het openlijk stimuleren van condoomgebruik is een onmogelijke opdracht voor de regering van het grootste moslimland ter wereld. Hierdoor ontbreekt een brede nationale campagne voor aidspreventie, waardoor het taboe ook niet lijkt te verdwijnen. De overheid wil zich liever richten op de zwaarst getroffen risicogroepen: prostituees, heroïnegebruikers en homo­seksuelen. In het zwaar getroffen West-Java zijn het overwegend jonge verslaafde Indonesiërs die door gezamenlijk gebruik van injectienaalden verantwoordelijk zijn voor een dodelijke epidemie. Ruim 45 procent van de jonge drugsverslaafden heeft hiv. In gevangenissen in Jakarta loopt het aantal hiv-besmettingen op tot 70 procent van de verslaafde gedetineerden.

„Het belangrijkste is dat de overheid ervoor zorgt dat risicogroepen toegang tot medische voorziening krijgen”, zegt Elis Widen van de Nationale Aidscommissie in Jakarta. Maar het enorme taboe dat in Indonesië onlosmakelijk aan het aidsprobleem is verbonden, vormt een dodelijk obstakel voor risicogroepen.

Die zijn bang om medische hulp te zoeken. Veel drugs­verslaafden vrezen gearresteerd te worden tijdens medische controle. Indonesische homoseksuelen zijn bang dat hun omgeving achter hun seksuele geaardheid komt. De angst is niet ongegrond.

„Een werknemer kwam naar me toe om zich te laten testen”, zegt de 52-jarige islamitische onderneemster Endang uit Bekasi, West-Java. „Hij zei dat alle homo’s zich gratis medisch mochten laten onderzoeken op het stadhuis van Bekasi. Ik heb hem toen meteen ontslagen en weggestuurd”, zegt ze me opgeheven handen.

Pas in 2005 begon Indonesië met een groot programma om antivirale medicijnen aan hiv-patiënten te verstrekken. Daarvoor waren mensen op zichzelf aangewezen. „Mensen stierven voor 2005 heel snel aan hiv en later aids. Sinds 2006 is dit sterftecijfer langzaam gedaald van 46 procent dat jaar naar 17 procent in 2008”, aldus Dyah Erti Mustikawati, hoofd van het subdirectoraat aidsbestrijding van het ministerie van Volks­gezondheid.

Ze geeft toe dat ze tot op heden in het duister tasten over het werkelijke aantal hiv-besmette mensen. Hierdoor is het moeilijk om genoeg medicijnen in voorraad te hebben. In sommige delen van Indonesië, waaronder de hoofdstad Jakarta, zijn er regelmatig problemen met de distributie van aids­remmers. Zo ontstaat er een levendige ruilhandel in pillen tussen aidspatiënten.

Indonesië zet jaarlijks iets meer dan 10 miljoen euro apart voor aidsbestrijding. Het krijgt meer dan twee keer dit bedrag aan internationale steun.