Steeds vaker leggen Iraakse veiligheidsdiensten een direct verband tussen deze golf van geweld en vrijgelaten gevangenen die, zodra ze op vrije voeten zijn, terugkeren naar hun oude gewoonte van geweld en aanslagen. Sinds april hebben Iraakse veiligheidsdiensten een aantal arrestaties verricht. Opvallend hierbij was dat een groot aantal arrestanten recentelijk was vrijgelaten uit de Buccagevangenis.De Buccagevangenis behoort tot de beruchtste Amerikaanse gevangenissen in Irak. De gevangenis werd in 2003 gebouwd in een dor en verlaten niemandsland, dicht bij de grens met Koeweit. Bucca ontleent zijn naam aan een van de brandweerlieden die op 11 september 2001 na de aanslagen op New York en Washington om het leven kwamen.

De Buccagevangenis huisvestte op zijn hoogtepunt 26.000 gevangenen, van wie 80 procent soennitisch was. De gedetineerden bracht men onder in ijzeren containers die waren voorzien van een toilet. In eerste instantie plaatste men veertig gevangenen in een container; dit aantal is intussen tot vijftien gereduceerd.

De Buccagevangenis ontwikkelde zich al snel tot een broedplaats van al-Qaida. Ex-gevangenen vertellen de meest onthutsende verhalen over wat zich achter de gevangenismuren afspeelde. Al-Qaida richtte binnen de gevangenis eigen rechtbanken op. De meest gruwelijke vonnissen werden voltrokken. Uit de verhalen van vroegere gevangenen wordt duidelijk dat niet de Amerikanen, maar al-Qaida het leven in Bucca bepaalde en controleerde.

Zo werd Bucca onder de ogen van de Amerikanen een rontelplaats van al-Qaida. Abbas Bayati, lid van de veiligheidscommissie van het Iraakse parlement, stelt dat „sommige gevangenissen, waaronder Bucca, leerscholen werden van geweld en terrorisme.” Hij noemt een groot gedeelte van de vrijgelaten gevangenen „wandelende tijdbommen.” Generaal David Quantock, het hoofd van taskforce 134, die het detentiesysteem in Irak begeleidt, noemt een groot gedeelte van de Buccagevangenen „de slechtste van de slechtsten.”

Begin 2009 zaten er 22.000 gevangenen in Bucca. Dit aantal is geslonken tot een kleine 7000. De anderen moesten worden vrijgelaten, omdat de verdenkingen tegen hen niet voldoende konden worden onderbouwd met bewijzen. Bijkomend probleem is dat het Iraakse recht of een bekentenis of een verklaring eist van twee getuigen.

Dit alles is een gevolg van het veiligheidspact dat de Verenigde Staten en Irak sloten en dat sinds 1 januari van kracht is. Het maakt deel uit van het overdragen van bevoegdheden aan het Iraakse gezag. Het verdrag bepaalt met betrekking tot de Amerikaanse gevangenissen dat de Amerikanen twee opties hebben. Wanneer er harde bewijzen zijn, moet de gevangene worden overgedragen aan de Iraakse autoriteiten. Bij gebrek aan bewijs moeten de arrestanten worden vrijgelaten.

Als gevolg van dit verdrag zijn er sinds 1 januari meer dan 8000 gevangenen vrijgelaten uit de Amerikaanse gevangenis op het vliegveld van de hoofdstad Bagdad. Niemand weet waar ze nu zijn.

De recente golf van aanslagen heeft ertoe geleid dat de Iraakse regering haar standpunt met betrekking tot de gevangenen heroverweegt. Jawad al-Bulani, de Iraakse minister van Binnenlandse Zaken, spreekt van een „gevaarlijk en zeer omvangrijk dossier.”

De minister ligt sinds weken onder vuur wegens de schending van de mensenrechten en grove mishandelingen in de Iraakse gevangenissen. De kwestie kwam vorige maand onder de aandacht, nadat Harith al-Obeidi werd vermoord. De advocaat behartigde de rechten van gevangenen en uitte zware kritiek op de autoriteiten.

Al-Bulani poogt de geruchten over de wantoestanden in de gevangenissen te bezweren. Hij kondigde aan dat 43 Iraakse agenten zich wegens marteling van gevangenen voor de rechter moeten verantwoorden. Volgens mensenrechtenorganisaties is dit slechts het topje van de ijsberg.