Terug naar de jaren zestig
Onder gereformeerd vrijgemaakten leeft nog steeds heel breed de kerkscheuring van 1967. In dat jaar ontstonden de Nederlands Gereformeerde Kerken, toen nog buitenverbanders genoemd. De een ziet de breuk als een logisch gevolg van het echt vrijgemaakte kerkelijk denken. De ander beleeft de kerkscheuring als een zwarte bladzijde in de geschiedenis. Vrijdag kan de synode van Zuidhorn haar hart ophalen: de kwestie staat geagendeerd. In het Amersfoortse kerkgebouw ”De Kandelaar” herleven de jaren zestig.
De vrijgemaakte synode van Zuidhorn houdt vermoedelijk haar laatste zittingsdag. Het debat over de breuk houdt de gemoederen bezig. Op plaatselijk vlak is hier en daar al heel wat toenadering tussen de broeders en zusters van weleer. Er zijn synodeleden, inclusief de preses, die familieleden in Nederlands gereformeerde kring hebben. Het verleden snijdt diep in het kerkelijke vlees.
Prof. dr. J. Douma, synodelid in de tijd vlak na de breuk, voelt zich met terugwerkende kracht schuldig. Hij wil herbezinning en daarom richtte hij een brief aan de synode. Moest de kwestie via de hoofdingang, de kerkelijke weg behandeld worden? Via de classis of de particuliere synode dus? Of via de dienstingang, zoals op de synode de brief van prof. Douma werd omschreven? En dan is er nog een kerklid uit Gouda dat, naar eigen ervaring, wel de kerkelijke weg bewandelde maar het „kerkelijke bos in werd gestuurd.” Zijn pogingen bleken uiteindelijk de sleutel om het slot van 1967 geopend te krijgen.
Emoties spelen een grote rol in deze kwestie. Toen enkele vrijgemaakte leden in 1967 een Open Brief schreven waarin zij het eigen kerkelijk functioneren kritisch tegen het licht hielden, leverde dat felle reacties op. Uiteindelijk ging het daarna niet eens meer zo sterk over de inhoud van die brief, maar over het oordeel dat over de indieners werd geveld. Dat loog er namelijk niet om.
Alleen al door ondertekening zouden de ondertekenaars de leer der zaligheid in twijfel getrokken hebben. Alleen al door instemming te betonen, zouden zij de artikelen 27-29 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis niet naspreken inzake de vrijmaking. De visie in die jaren was dat de Heere Zich eigenlijk vrijwel uitsluitend via de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt een kerk vergadert. Dat vertaalde zich kerkelijk, maar ook politiek door. Door te stemmen op het toen nog bestaande GPV.
Vanwege deze vrijgemaakte inzichten werden de ondertekenaars van de brief geschorst in hun ambtswerk. De synoden van Amersfoort-West 1967 en die van Hoogeveen 1969 velden de hiervoor genoemde oordelen. De hamvraag op de nog lopende synode van Zuidhorn is of er herziening moet komen van de synode-uitspraken uit de jaren zestig. En als die herbezinning nodig is, welke route wordt dan gekozen?
De route die de brief van prof. Douma wees, is afgedaan als een poging om via de dienstingang binnen te komen. Hij vroeg klip en klaar om een officiële kerkelijke schuldbelijdenis over de besluiten van Amersfoort en Hoogeveen. Als synodelid wees hij destijds protesten tegen de besluiten uit 1967 af. Daarvan kreeg hij later spijt. Maar de synode van Zuidhorn wilde kérkelijk denken en sloot deze ingang af.
Zal prof. Douma vrijdag ook op de synode zijn? „Nee”, deelt hij desgevraagd mee. „Ik heb mijn mening gegeven. Ik heb het idee dat het doorwerkt. Hoe dat gebeurt, zien we wel.”
Het Goudse vrijgemaakte kerklid dat jarenlang probeerde de kerkelijke weg te bewandelen, is H. G. van der Weijden. In ieder geval zes jaar lang probeerde hij de kwestie rond de Open Brief op de synodetafel te krijgen. Zijn pogingen sneuvelden echter. Maar de particuliere synode van Holland-Noord verzocht de synode van Zuidhorn een nader onderzoek in te stellen. Het verzoek bleek gebaseerd op Van der Weijdens pogingen. Die werden als kerkelijk correct ervaren en moesten alsnog worden gehonoreerd, vond de PS.
De synode van Zuidhorn stemde -met 32 stemmen voor en zes tegen- in met behandeling van die brief. Direct eerherstel dus voor een kerklid, indirect recht gedaan aan het verzoek van prof. Douma en voluit rechtgedaan aan de kerkelijke weg, zal de synode hebben gedacht. Van der Weijden durft geen interview toe te staan omdat hij „enorm emotioneel betrokken” is. Hij zal wel naar de synode gaan.
De agenda van vrijdag heeft, zo meldt de kerkelijke website www.gkv.nl, als eerste agendapunt: ”Behandeling van het verzoek van de PS Holland-Noord tot heroverweging van bepaalde besluiten van de GS Amersfoort 1967”.
De synode heeft dus als taak na te gaan of er voldoende materiaal is om tot een inhoudelijke weging van het gebeurde in 1967 te komen. Op onderdelen kan dat vrijdag gebeuren. Te bezien valt of het tot besluitvorming komt, zegt desgevraagd synodepreses dr. E. A. de Boer.
Het verleden zal vrijdag herleven. Mét of zonder emoties.
