Een encycliek is een pauselijk document van leerstellige aard, gericht aan de bisschoppen. ”Caritas in veritate” verschijnt aan de vooravond van de G-8-top van de belangrijkste industrielanden, die morgen in het Italiaanse L’Aquila begint.De encycliek, die als thema de sociale leer van de Rooms-Katholieke Kerk heeft, werd drie keer eerder aangekondigd, maar telkens trad vertraging op. Een van de redenen was dat de paus de internationale economische crisis erin wilde verwerken.

In de encycliek stelt de paus dat de moderne mens niet langer beseft dat hij van Gods genade leeft, maar „een louter productivistische en utilitaristische visie op het bestaan heeft.” Hij spreekt van „een verwaandheid die volgt op het egoïstisch in zichzelf opgesloten zijn, welke voortkomt uit (om het met de termen van het geloof te zeggen) de erfzonde.” In de lijst van gebieden waarin zich de gevaarlijke effecten van de erfzonde tonen, is er nu sinds geruime tijd ook het gebied van de economie bijgekomen, aldus de paus.

Volgens de kerkleider denken veel mensen dat ze (ook) in economisch opzicht zelfvoorzienend zijn en zelf hun geluk en heil kunnen bepalen. „De overtuiging (…) dat de economie autonoom moet zijn, dat hij geen morele ‘invloeden’ dient te aanvaarden heeft de mens ertoe aangezet om het economische instrument te misbruiken op zelfs vernietigende wijze.”

Diezelfde opvatting heeft volgens de paus „uiteindelijk” geleid tot economische, sociale en politieke systemen die de menselijke vrijheid en sociale instellingen beknotten. „Daardoor zijn ze niet in staat om de rechtvaardigheid te verzekeren”, aldus de paus, die waarschuwt dat de mensheid nooit op eigen kracht „een volwaardig broederlijke gemeenschap” kan vormen, die ontstaat uit „de aanroeping van de waarde God-Liefde.” Alleen hieruit kan de markt volgens de paus „morele energie” halen.