Vanuit de hoogste geledingen van de EU klonken gisteren, toen iedereen het arrest van de rechters in Karlsruhe nauwkeurig had gelezen, dan ook tevreden reacties. „De uitspraak bevestigt dat het verdrag niet strijdig is met de Duitse grondwet”, benadrukte in Brussel aanvoerder José Manuel Barroso van de Europese Commissie. De Zweedse premier Carl Bildt, die vanaf vandaag gedurende een halfjaar als voorzitter van de Unie fungeert, constateerde dat hij zich geen zorgen hoeft te maken.De oosterburen moeten alleen enkele wetswijzigingen aanbrengen om de rechten van het nationale parlement bij belangrijke Europese beslissingen veilig te stellen, heeft het hof opgedragen. Het lijkt louter een juridische kwestie, er dreigt niet een probleem van politieke aard. Een grote meerderheid van de Bondsdag zal namelijk steun geven aan de vereiste maatregelen. Meteen na het zomerreces, op 8 september, stemmen de volksvertegenwoordigers erover, zo hebben zij onmiddellijk laten weten.

Daarna is voor president Horst Köhler de weg vrij om het nieuwe verdrag te ondertekenen en daarmee het ratificatieproces te voltooien. De invoering kan dan conform de huidige plannen per 1 januari 2010 plaatsvinden.

Althans, als niet ontwikkelingen elders roet in het eten gooien. Behalve in Duitsland is ook in Polen, Tsjechië en Ierland de goedkeuringsprocedure tot dusver niet afgerond. Voor spanning zorgt vooral het groene eiland aan de westflank van het continent. De bewoners wezen vorig jaar juni ‘Lissabon’ van de hand. In de herfst gaan zij op herhaling. De regering in Dublin schrijft een tweede referendum uit en hoopt dat het ditmaal gunstiger uitpakt.

Twee weken geleden werden op de jongste EU-top afspraken vastgelegd om de bezwaren bij de Ieren weg te nemen. Premier Brian Cowen kreeg garanties voor het behoud van de militaire neutraliteit en van de soevereiniteit op het gebied van de abortuswetgeving en de belastingtarieven. Het waren destijds in de campagne heikele punten. Ze droegen volgens analyses bij tot het negatieve resultaat.

In Tsjechië en Polen hebben de parlementen al ingestemd en is het wachten op de handtekening van de presidenten, Vaclav Klaus en Lech Kaczynski. Met name eerstgenoemde laat zich voortdurend in woorden en daden gelden als een rasechte euroscepticus, maar beiden hebben beloofd dat zij de zaak niet langer zullen traineren zodra in Ierland een ja uit de bus rolt. Het ziet er dus naar uit dat het bij de volksraadpleging daar definitief erop of eronder wordt voor het Verdrag van Lissabon.

Al met al verlopen de pogingen om een pakket bestuurlijke hervormingen binnen de EU te realiseren bepaald niet gemakkelijk. Reeds meer dan acht jaar zijn ermee gemoeid. Eind 2001 valt het besluit om voorbereidingen te starten voor verdere aanpassingen in de spelregels. Die zijn bedoeld om te waarborgen dat de Unie in de uitgebreide samenstelling, met 27 lidstaten, soepel en slagvaardig kan opereren.

In 2004 lukt het de regeringsleiders een akkoord te bereiken over een ontwerp voor wat heet een Europese grondwet. Op het vervolgtraject strandt het ambitieuze project echter. Eind mei 2005 laten de burgers in Frankrijk bij een referendum een nee horen tegen de voorstellen. Drie dagen later gebeurt hetzelfde in Nederland. De beoogde constitutie is van de baan.

Na een reflectieperiode beginnen onderhandelingen over een herziene versie. In 2007 komt er, onder de regie van bondskanselier Merkel, een compromis tot stand. De term grondwet verdwijnt uit beeld en de bijgeschaafde tekst bevat geen vermelding van het Europese volkslied en de Europese vlag. Deze aanduiding en symbolen doen volgens de critici te veel denken aan de EU als een superstaat. De regeringsleiders bezegelen het ontwerp in de hoofdstad van Portugal. Dat verklaart waarom de term Verdrag van Lissabon gebruikt wordt.

De voor de burger meest zichtbare verandering zal wellicht het aantreden van een permanente voorzitter zijn, in de beleving van sommigen een president, die voor een termijn van 2,5 jaar de scepter zwaait. Waarschijnlijk wordt de functie straks bekleed door een voormalig premier. Hij geeft de Unie in de rest van de wereld een gezicht.

Op enkele terreinen, waaronder het asiel- en immigratie­beleid, vervalt het vetorecht van de individuele lidstaten. Het Europees Parlement beschikt in de toekomst over grotere bevoegdheden, onder meer als het gaat om landbouw en politiezaken. Bij de stemverhoudingen in de Raad van ministers telt voortaan de omvang van de bevolking in een land zwaarder mee.

Maar voor dat alles geldt: mits ‘Lissabon’ de eindstreep haalt. Daarvoor durft voorlopig niemand zijn hand in het vuur te steken. In ieder geval is gisteren wel weer een hobbel genomen: het voorgestelde verdrag heeft het oordeel van de Duitse rechters overleefd.