Wie pakweg vijftien jaar terug aan een zaal met studenten vroeg wie van hen de Volkskrant las, zag een woud aan vingers omhooggaan. Een adjunct-hoofdredacteur van het ochtendblad deed het recent opnieuw en telde toen op de kop af één vinger.Het gewijzigde beeld zegt misschien iets over de Volkskrant, maar het zegt nog veel meer over het leesgedrag van jongeren. Hun honger naar informatie stillen ze op een andere manier: via internet.

Doordat de aanwas van jonge lezers stokt, laten de oplagecijfers van de betaalde kranten over de laatste tien jaar een gestage neergang zien. Als er in die trend geen kentering komt, zijn de meeste gedrukte dagbladen over enkele decennia verdwenen. Het woord sterfhuisconstructie is al gevallen.

Verschillen

Wel verschilt de situatie van krant tot krant. Ronduit belabberd is de toestand bij de Volkskrant, Algemeen Dagblad en veel regionale bladen. De grootste speler, De Telegraaf, kampt eveneens met een fors dalende oplage. NRC Handelsblad deed daarentegen een gelukkige greep met het trendy ochtendblad nrc.next, terwijl Trouw, RD en ND de inkrimping van hun abonneebestand tot nu toe binnen de perken wisten te houden. Overigens slagen ook zij er niet in de jonge lezer aan zich te binden, als gevolg waarvan zij zich net zo goed zorgen moeten maken.

Gratis kranten

Behalve internet zijn ook de gratis treinkranten Metro en Sp!ts debet aan de teloorgang van de gevestigde dagbladen. Zij veroverden snel een vast marktaandeel en doen het goed. Of beter: deden. Want er is een nieuwe bedreiging opgedoken die ook hen treft.

De jongste vijand heet economische crisis en die doet de krantenwereld op zijn grondvesten schudden. Advertenties worden door bedrijven gezien als een kostenpost waarin gemakkelijk kan worden gesneden. En aangezien veel kranten voor ruwweg de helft van hun inkomsten van advertenties afhankelijk zijn, komt de klap hard aan.

Sinds de kredietcrisis is het bij de meeste titels pompen of verzuipen. De cijfers die de Erdee Media Groep (EMG) eind vorige week publiceerde, maken intussen duidelijk dat deze krant voor eenzelfde beproeving staat. Als er in deze ontwikkeling niet snel verandering komt, zal het medialandschap een nog grotere kaalslag doormaken dan al werd gevreesd. Algemeen wordt dat als een verarming ervaren. Kranten informeren en controleren. Op het hinderlijke af soms.

Niet voor niets muilkorven dictators de pers en weren de machthebbers in het islamitische Iran momenteel kritische journalisten. Verder zorgt de verscheidenheid ervoor dat lezers iets te kiezen hebben en dat er ook plek is voor een krant als deze.

Brinkman

De commissie-Brinkman, die maandag haar rapport publiceerde, ging op zoek naar bezweringsformules. Een belangrijke aanbeveling is heffingen op te leggen op internetabonnementen. Daarmee kunnen nieuwe initiatieven in de krantenwereld worden gefinancierd.

De gedachte daarachter is dat nog lang niet alle mogelijkheden zijn verkend. Het idee om bezoekers van digitale kranten te laten betalen, moest snel worden losgelaten. Dat werkte niet. Maar als krantensites straks bijvoorbeeld massaal via mobieltjes worden geraadpleegd, is er sprake van een nieuwe ronde met nieuwe kansen.

Nieuws

Eén ding is zeker: ook al zouden veel papieren kranten verdwijnen, de behoefte aan nieuws en duiding ervan is onverzadigbaar. De kunst is alleen om het voorzien in die behoefte te verzilveren.