De –mogelijke– slachtoffers zijn onder anderen mensen die voor hulp bij een predikant of priester aanklopten. Maar het kan ook gaan over kosters, pastoraal medewerkers of kerkenraadsleden.De Rooms-Katholieke Kerk meldde Zembla dat ze sinds 1995 276 meldingen heeft binnengekregen. Het interkerkelijk samenwerkingsverband SMPR, met daarin onder meer de Protestantse Kerk in Nederland, ontving sinds medio jaren negentig gemiddeld twintig meldingen per jaar.

Het gezamenlijk meldpunt van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, Christelijke Gereformeerde Kerken en Nederlands Gereformeerde Kerken kreeg vanaf 2005 bij elkaar 29 meldingen van misbruik in pastorale relaties binnen.

Gemiddeld gaat het om ruim veertig meldingen per jaar. Van alle 417 meldingen kwam het in 200 gevallen tot een klacht, waarvan er uiteindelijk 95 gegrond waren. De Rooms-Katholieke Kerk kon Zembla niet vertellen hoeveel priesters het ambt hebben moeten verlaten. De Protestantse Kerk in Nederland en de drie in het meldpunt samenwerkende kerken meldden dat in totaal tien predikanten uit het ambt zijn gezet.

Peter Nissen, hoogleraar cultuurgeschiedenis van het christendom van de Universiteit van Tilburg, zegt in de uitzending voorbeelden van priesters te kennen die zijn geschorst en na een tijdje weer kerkelijk en pastoraal werk kunnen doen.

De voltallige commissie die de klachten van rooms-katholieke slachtoffers behandelde, blijkt in 2008 te zijn opgestapt na een procedurewijziging. Ex-voorzitter Yvo van Kuijck verklaart in Zembla dat de commissie de indruk kreeg dat het belangrijker werd de kerk te beschermen tegen aansprakelijkheidsrisico’s en het slachtoffer niet meer centraal stond.

Een zegsman van de Rooms-Katholieke Kerk noemde dit gisteren in een reactie tegenover het ANP „een indruk van Van Kuijck.” Het SMPR was niet bereikbaar voor een reactie.

„In verschillende landen moet de kerk overgaan tot het betalen van grote bedragen aan slachtoffers, in Nederland probeert de kerk zoveel mogelijk te zwijgen”, constateert Zembla.

Ad Heystek, tweede voorzitter van de klachtencommissie inzake misbruik pastorale en andere kerkelijke gezagsrelaties binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken, is het met dit laatste niet eens. „Ook ik ben benaderd door de researchjournaliste van Zembla”, zei hij gisteravond desgevraagd.

„Ik ben richting haar volstrekt open geweest over het aantal meldingen en daadwerkelijk ingediende klachten dat sinds 2001 is binnengekomen bij onze commissie en sinds 2005 bij het interkerkelijke meldpunt – waar ik als adviseur bij betrokken ben. Zie ook wat we daarover op de website cgk.nl schrijven. Vervolgens wilde zij ons ook confronteren met een slachtoffer van iemand binnen onze kerken. Toen hebben wij gezegd: Daar werken we níét aan mee, eenvoudigweg omdat we als commissie en meldpunt niet naar buiten treden met namen, niet van slachtoffers, niet van daders.”

De in Zembla geuite klacht dat de kerk veelal de kant van de predikant kiest in plaats van die van het slachtoffer kan Heystek tot op zekere hoogte plaatsen. „Zeker vóór de oprichting van commissie en meldpunt gebeurde dat. Het probleem waar je wel eens tegenaan loopt, is dat kerkenraden autonoom zijn, en er in zulke gevallen ongelooflijk complexe mechanismen in werking treden. Maar we onderzoeken de binnengekomen klachten zeer zorgvuldig. Want elk slachtoffer is er een te veel.”

In de achterliggende jaren is er binnen de protestantse kerken steeds meer aandacht voor de problematiek van seksueel misbruik binnen pastorale relaties gekomen. De Protestantse Kerk presenteerde in 2006 een protocol seksueel misbruik.

Vorig jaar pleitte ds. J. G. Schenderling, hervormd predikant in Berkel en Rodenrijs, in een boek voor een „beroepsethiek voor pastores.” De predikant verwijst daarbij onder meer naar de gevolgen van seksueel misbruik door pastores in de Amerikaanse Rooms-Katholieke Kerk.

Met een gedragscode zouden de kerken laten zien dat zij zulke misstanden willen voorkomen. In de gedragscode zou de regel moeten worden opgenomen dat de kerken altijd aangifte doen als een medewerker van seksueel misbruik wordt beschuldigd.