Gedrieën moesten ze zich verantwoorden voor de dood van actrice Millecam: gebedsgenezeres Jomanda en de alternatieve artsen René B. en Jos K. Beide artsen werden veroordeeld, omdat ze de gezondheid van Millecam ernstig benadeelden, Jomanda ging vrijuit.Is de uitspraak bijzonder? „Op sommige onderdelen zeker”, aldus Legemaate, behalve hoogleraar gezondheidsrecht ook juridisch adviseur van artsenorganisatie KNMG. „Er is een gerede kans dat rechters op dit vonnis zullen teruggrijpen in een volgende strafzaak tegen een gebedsgenezer of een arts.”

Volgens de rechter benadeelden de artsen Millecams gezondheid, hoewel ze niet de fout begingen om de patiënt tijdens een operatie te verwonden of haar verkeerde medicijnen toe te dienen.

Is dat wat u aan de uitspraak bijzonder vindt?

„Nee, dat niet zozeer, want een arts kan zowel iemands gezondheid schaden door iets te doen als door iets te laten. In deze zaak is dat laatste het geval. De rechtbank bepaalt dat beide artsen Millecam beter hadden moeten informeren over haar ziekte, haar consequenter hadden moeten stimuleren zich in het ziekenhuis te laten behandelen en als een soort ultimum remedium haar behandeling hadden moeten staken. Doordat ze te veel zijn meegegaan in Millecams eigen opvattingen over haar ziekte, hebben ze hun plicht verzaakt.

Het bijzondere zit hem vooral in de manier waarop de rechtbank de zorgplicht van alternatieve artsen uitwerkt. Stap voor stap somt de rechtbank op welke eisen het recht stelt aan de manier waarop ze de diagnose moeten stellen, hun bevindingen moeten vastleggen en patiënten moeten door­verwijzen. Het is voor het eerst dat dat zo uitvoerig gebeurt.”

Welke gedragingen van alternatieve artsen doet de rechter met dit vonnis definitief in de ban?

„Uit dit vonnis vloeit heel duidelijk een specifieke zorgplicht voort, namelijk dat artsen patiënten die een levensbedreigende aandoening hebben maar dat verdringen, voortdurend op andere gedachten moeten brengen. Als er sprake is van een levensbedreigende aandoening moeten alle artsen, ook de alternatieve, tot het uiterste gaan om de patiënt ervan te doordringen hoe ernstig de situatie is.

De artsen die hier terechtstonden, wisten welke risico’s Millecam liep, maar verschuilden zich achter het gegeven dat ze daar zelf niet aan wilde. Als gevolg van deze uitspraak kan dat vanaf nu dus niet meer.”

Het OM eiste tegen Jomanda een hogere straf dan tegen de artsen. Toch sprak de rechtbank haar in tegenstelling tot beide artsen vrij. Legemaate: „Je ziet daarin dat de rechter de verhoudingen als het ware omdraait. Jomanda is geen arts, van wie je medische kennis kunt verwachten. De twee andere verdachten beoefenden weliswaar de alternatieve geneeskunde, maar bleven arts. Dat maakt het verzaken van hun zorgplicht des te kwalijker. Dat heeft de rechtbank met deze uitspraak extra onderstreept.”

Desondanks is de vrijspraak van Jomanda een feit.

„Ja, de meeste media zullen daar met hun berichtgeving op insteken. Toch zou het jammer zijn als daardoor de gedachte zou postvatten dat zij volgens de rechter niets verkeerds heeft gedaan. De rechter zegt dat van haar als niet-arts mag worden verwacht dat zij niet treedt op het terrein dat aan artsen is voorbehouden. Door te suggereren dat Millecam geen kanker had en door te verklaren dat er niet in haar tumor mocht worden gesneden heeft zij dat wel gedaan. Dat Millecam zo’n krachtige persoonlijkheid was, is de enige reden dat ze daarmee wegkomt. Daardoor oordeelt de rechtbank dat ze geen overwegende invloed op Millecam heeft gehad.”

Wat als Millecam geen eigenzinnige vrouw was geweest, maar een kwetsbaar type?

„De logica van dit vonnis volgend zou ik zeggen: Dan was Jomanda zeker veroordeeld. Gebedsgenezers moeten door dit vonnis wel degelijk oppassen; de rechter geeft hen geen vrij spel.”

Komen met dit vonnis ook de healings van gebedsgenezers in de gevarenzone?

„Niet de healings op zich, want die vormen, zeker voor de strafrechter, toch een wat ongrijpbaar iets vanwege het groeps­gebeuren. Maar een gebedsgenezer die een therapeutische relatie opbouwt met een kwetsbare patiënt en zich net zo gedraagt als Jomanda, is in een strafzaak zeker de klos.”