Alleen eten is „gewoon niets aan”
Het menu voor vandaag staat op een krijtbord, buiten voor de deur van het buurthuis. De letters zijn er inmiddels door de regen wat afgespoeld. Het maakt de gasten van Resto VanHarte in het centrum van de Utrechtse wijk Kanaleneiland weinig uit. Gast Sylvia Golombek: „We laten ons lekker verrassen.”
Het is even afwachten hoeveel bewoners vanavond daadwerkelijk naar het buurtrestaurant zullen komen. VanHarte werkt voor een keertje samen met de oecumenische organisatie Samen Leven. En dat zou wel eens een dubbele portie aan eters kunnen opleveren.Gedekte tafels zijn er in ieder geval genoeg. Witte lakens, rode servetten, wijnglazen en karaffen met water. Het geeft een idee van luxe weer dat VanHarte bij gasten wil oproepen. Restaurantmanager Marjan Schuring: „Ze moeten het gevoel krijgen dat ze welkom zijn, een avondje uit gaan. De mensen die bij ons komen, eten anders nooit buiten de deur.”
De eerste buurtbewoners druppelen binnen: twee in voetbalkleren getooide jongens met daarachter een moeder, drie vriendinnen die elkaar kennen van gelegenheden als deze, een ouder echtpaar, hij met stok. Schuring heet hen welkom en int direct het entreegeld van 5 euro per persoon; voor Utrechtenaren met een kortingspas van de gemeente de helft. Na een middag van voorbereidingen vertoont Schurings hoofd inmiddels dezelfde rode kleur als haar schort.
Leiders moskee
De zaal loopt vol. Zo’n zeventig personen nemen plaats. Inclusief de bijzondere gasten van vanavond: twee leiders van de moskee in de buurt en twee medewerkers van het wijkbureau Zuid-West.
Ze zijn doelbewust uitgenodigd. Schuring: „Zo leren buurtbewoners en mensen van diverse organisaties in de wijk elkaar op een ongedwongen manier kennen. We hopen op die manier te bewerkstelligen dat bezoekers meer contacten in hun eigen leefomgeving opdoen.”
Chef-kok Jolanda Panis komt even uit de keuken tevoorschijn om de gasten te vertellen wat er vanavond op het menu staat. Dat begint met brie in bladerdeegsoesjes en zal verdergaan met vispapillotte, peterselieaardappels en gebakken courgette. De gasten vertrekken pas weer ná de chocoladebrownies.
Aan een van de achtpersoonstafels komt een korte discussie op gang. „Vispapillotte? Wat is dat?” vraagt bezoekster Sylvia Golombek. Het blijft een verrassing. Golombek: „Maar het klinkt lekker.”
Minuutje stilte
Voordat het voorgerecht wordt opgediend is er een minuutje stilte waarin mensen die dat willen, kunnen bidden. Sommigen sluiten hun ogen, anderen slaan een kruis. De grootste groep wacht geduldig tot de rest klaar is om te beginnen.
De gasten zijn divers, in leeftijd, in kleding, in huidskleur. Hoewel: de meeste eters zijn blank en de vijftig gepasseerd. Volgens Schuring is die groep het makkelijkst te bereiken. „Om meer allochtone buurtbewoners binnen te krijgen, adverteren we in huis-aan-huisbladen. Maar we organiseren ook speciale themadiners, zoals een Turkse avond of een iftarmaaltijd gedurende de ramadan.”
Overlast
Na de eerste gang nemen de twee medewerkers van het wijkbureau het woord. Ze leggen uit wat er allemaal aan goeds gebeurt in Kanaleneiland. Enkele mensen erkennen dat de buurt vooruitgaat. Volgens een andere gast is er weinig te verbeteren. „Dat gezeur over overlast. Ik heb er nooit last van.”
Het is de bedoeling dat gasten tijdens de volgende gangen met elkaar de problemen in de wijk bespreken. Overvechter Richard Fransen heeft weinig met Kanaleneiland. Twee keer per week neemt hij de taxi naar VanHarte. Dat doet hij al sinds de opening van het restaurant, begin dit jaar. Vanwege allerlei gezondheidsklachten zit hij al geruime tijd thuis en hij kijkt uit naar de avonden waarop anderen voor hem koken. Fransen komt voornamelijk voor de gezelligheid. Hij vindt het in zijn eentje eten „gewoon niets aan.”
Net als enkele tafelgenoten probeert Fransen elke dag ergens aan tafel aan te schuiven. De ene dag is dat in de Jacobikerk, de andere in de Wijkplaats, een centrum voor buurtwerk in Utrecht-West. Soms dineert hij in een bejaardencentrum. In het weekend eet hij noodgedwongen thuis. „Dan haal ik vaak bami.”
Voor dertiger Cynthia –die tussen de gangen door aan een sok voor haar vader breit– is het vandaag de eerste keer dat ze VanHarte bezoekt. Ze is daartoe aangespoord door twee vrouwen die elders aan haar tafel zitten. Voor Cynthia spelen behalve de gezelligheid ook de kosten een rol. „Voor 2,50 euro kan ik zelf geen boodschappen doen.”
Dam opwerpen tegen eenzaamheid
Restaurantketen Resto VanHarte heeft inmiddels achttien vestigingen in diverse, voornamelijk achterstandswijken in Nederland. Oprichter Fred Beekers, tevens medegrondlegger van Artsen zonder Grenzen: „Wij zijn geen gaarkeuken, maar willen mensen door de maaltijd in contact met elkaar brengen, hen naast gezond voedsel warmte en gastvrijheid bieden.”
Eenzaamheid is het grootste probleem waartegen Resto VanHarte een dam wil opwerpen. Beekers constateert dat steeds meer mensen Nederlanders in een sociaal isolement raken. „De afstand tussen familieleden is –letterlijk– groter geworden. Ook kan het groeiende aantal verschillende culturen een gevoel van vervreemding geven. Verder neemt de individualisering toe. Dat is funest voor veel mensen die toch al moeite hebben met het onderhouden van contacten.”
Beekers heeft niet de illusie dat hij door het organiseren van een buurtrestaurant, dat twee keer in de week open is, alle eenzaamheid kan oplossen. „De zeer, zeer eenzamen krijgen wij niet. Die zien vaak alleen de huisarts, die hen dan wel eens ‘op recept’ naar ons toestuurt. Wij kunnen vooral iets betekenen voor de mensen die net dat duwtje in de rug nodig hebben voor het maken van contacten. Die zijn er veel in Nederland. Volgens onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau zo’n 1,5 miljoen.”
