Een bedenkelijke start van Zuma
Reikhalzend ziet Zuid-Afrika uit naar de toespraak die de nieuwe president Jacob Zuma later deze week in het nieuwe parlement gaat houden. Dat wordt zijn eerste beleidsverklaring als president.
Tijdens de verkiezingscampagne zei Zuma alle dingen die de mensen graag wilden horen. Boven aan zijn prioriteitenlijst stonden het terugdringen van de werkloosheid, herstel van de infrastructuur, beter onderwijs, betere ziekenhuizen en het aanpakken van de misdaad. Indrukwekkend was zijn vurige betoog dat Zuid-Afrika ten prooi is gevallen aan nepotisme en corruptie. Daar gaat hij het nodige aan doen, zei hij.Maar ondertussen is Zuid-Afrika in een economische recessie beland en daarom verwacht men dat Zuma zijn beleid in eerste instantie zal richten op de aanpak van die recessie, met de nadruk op het verschaffen van werkgelegenheid.
Jacob Zuma heeft zijn kabinet samengesteld en daarmee zorgde hij voor een verrassing. Zuid-Afrika heeft nu een regering bestaande uit 34 ministers; na de VS en Groot-Brittannië het grootste ter wereld. Wat ook opvalt is het feit dat van die 34 kabinetsleden er 10 lid zijn van de Communistische Partij (SACP), waardoor men verwacht dat de nieuwe regering een linkse koers zal uitzetten.
Het ministerie van Onderwijs is gesplitst in een ministerie voor basis- en middelbaar onderwijs en een voor tertiair onderwijs, waarbij de voorzitter van de SACP, Blade Nzimande, de verantwoordelijkheid krijgt voor basisonderwijs. De vorige minister van Financiën, Trevor Manuel, leidt voortaan een overkoepelend ministerie dat de wensen van alle andere ministeries afweegt en navenant geld toewijst.
Politieke commentatoren zeggen dat Zuma hiermee de kiem heeft gelegd voor rivaliteit, concurrentie en ruzies binnen het kabinet. Financiële planning lag tot nu toe bij het ministerie van Financiën en het feit dat Manuel dit nu nog blijft doen is vermoedelijk bedoeld om de wereld te laten zien dat Zuid-Afrika geen zwaai naar links maakt, ondanks de benoeming van een communist als minister van Financiën.
Het is overigens wel de wens van de twee partners van het ANC, de vakbond Cosatu en de SACP, dat Zuma een links beleid gaat voeren. Daags na Zuma’s verkiezing verklaarde de Cosatu dat zij loonsverhogingen gaat eisen die ver boven de inflatie (8 procent) liggen.
Zuma reageerde uiterst geprikkeld en zei dat Zuid-Afrika zich dergelijke uitgaven niet kan veroorloven. De Cosatu dreigt nu met stakingen „die het land zullen stilleggen.” Zuma noemt de houding van de vakbeweging onverantwoordelijk.
De Cosatu kwam kort na Zuma’s aantreden met de mededeling dat Zuma er goed aan zou doen al in een vroeg stadium alle banden met Robert Mugabe van Zimbabwe te verbreken om een einde te maken aan „de beschamende vriendendiensten” die Mbeki de Zimbabwaanse dictator bewees.
In het verleden sprak Zuma schande van Mugabes gedrag, maar na zijn ambtsaanvaarding heeft hij er met geen woord meer over gerept.
In de aanloop naar de verkiezingen zei Zuma dat hij zich, in tegenstelling tot zijn voorganger Thabo Mbeki, wil verzoenen met de oppositie in het parlement, met name de Democratische Alliantie. „Want”, zei Zuma toen, „wij geloven in democratie en het ANC kan leren van wat de oppositie heeft te zeggen.” Van de negen provincies behaalde de DA alleen in de West-Kaap de verkiezingszege.
Premier Helen Zille benoemde een provinciaal DA-kabinet dat in hoofdzaak uit (blanke) mannen bestaat. Daarmee maakte zij zich schuldig aan „ondemocratisch en racistisch handelen”, zei de Jeugdliga van het ANC, die Zille een „racistisch klein meisje” noemde. „Ze koos die mannen met het oog op ongebreidelde seks”, aldus de Jeugdliga. Zuma had geen commentaar. Dat veroorzaakt twijfel over zijn het geloof dat hij beweert te hebben in de democratie.
En zo zijn er meer dingen gebeurd in de korte periode van Zuma’s presidentsschap. Het feest na zijn inauguratie kostte 75 miljoen rand (ongeveer 7 miljoen euro), kort daarna gevolgd door het huwelijk van een van zijn dochters, dat eveneens miljoenen heeft gekost. Kortom, de nieuwe president heeft een bedenkelijke start gemaakt.