Bijbelgezag
Toen de christelijke filosoof Athenagoras in de tweede eeuw een verdedigingsschrift voor de christenen aan de Romeinse keizers richtte, beriep hij zich onder meer op de profeten van het Oude Testament. „Ook u”, hield hij de keizers voor, zult het wel „dwaas” vinden om „menselijke meningen” te volgen in plaats van te luisteren naar „de Geest van God, Die de monden van de profeten als instrumenten heeft bewogen.” Deze tegenstelling, tussen het Woord van God en de meningen van mensen, is nog altijd in het geding bij discussies over het gezag van de Bijbel.
In zulke discussies wordt de laatste jaren nogal wat tijd geïnvesteerd. Robert W. Yarbrough publiceert in het onlinetijdschrift Themelios (jaargang 34, 2009, aflevering 1) een lijstje van boeken uit de periode 2005-2008. Zelf schrijft Yarbrough, hoogleraar Nieuwe Testament aan Trinity Evangelical Divinity School in Deerfield, Illinois, VS, over ”De omstreden Bijbel: Nog vier boeken”.Het eerste van deze vier besproken boeken is van Mark Alan Bowald, die in 2005 in het voetspoor van Karl Barth een pleidooi voerde om bij het lezen van de Schrift vooral te letten op wat God daarin zegt. In 2007 stelde A. T. B. McGowan, predikant in de Kerk van Schotland, een totaal nieuwe oriëntatie van de evangelicale Schriftvisie voor. De Schriftleer kon beter in de Godsleer worden ondergebracht. In plaats van inspiratie moest spiratie komen en in plaats van foutloosheid liever onfeilbaarheid. Ook Herman Bavinck zou volgens McGowan niet hebben verdedigd dat de Schrift geen onjuistheden bevat. Daarentegen publiceerde Richard B. Gaffin Jr. van Westminster Theological Seminary in 2008 juist een boek waaruit blijkt dat zowel Abraham Kuyper als Bavinck geloofde dat er geen onjuistheden in de Bijbel staan.
Het radicaalste boek dat Yarbrough bespreekt is geschreven door Kenton L. Sparks. Dit boek uit 2008 bevat een polemiek met de traditionele evangelicale Schrift-visie en bepleit aanvaarding van de historische Bijbelkritiek.
Yarbrough zelf lijkt in zijn visie het dichtst bij Gaffin te staan. Zeer ter zake is zijn opmerking (in de richting van McGowan) dat het wenselijk is om uit te gaan van wat de apostelen en Christus Zelf geloofden over de inspiratie van de Schrift. Terecht verwijst hij ook (tegen Sparks) naar de filosofische kant van de discussie. De historische kritiek is meer dan een kwestie van exegetische ambachtelijkheid. Er ademt een levensbeschouwing doorheen die de werkzaamheid van God niet erkent en daarom geen ruimte laat voor „het historische christendom als in enigerlei zin een geopenbaarde godsdienst.”
In La revue réformée (jaargang 60, 2009, aflevering 3) schrijft Paul Wells, hoogleraar systematische theologie in Aix-en-Provence, over het opmerkelijke onderwerp ”De gastvrijheid van God”. De themakeuze heeft te maken met een idee dat heden ten dage behoorlijke populariteit geniet: een vreemdeling verdient onvoorwaardelijke gastvrijheid. Dit idee is mede bevorderd door de Franse filosofen Levinas en Derrida. Het kwam in 2004 ook naar voren in een omvangrijk ”Boek van de gastvrijheid”. De consequenties liggen voor de hand: het heil zou voor iedereen moeten zijn, en onvoorwaardelijke gastvrijheid laat voor de toorn van God geen ruimte.
Maar volgens Wells sluiten gastvrijheid en geweld (ingegeven door rechtvaardigheid) elkaar niet uit. Zowel bij de schepping als bij de menswording van Christus is Gods ”gastvrijheid” voorwaardelijk van aard. Van de mens wordt namelijk gehoorzaamheid en geloof gevraagd, op straffe van veroordeling. Anders dan Hans Boersma, hoogleraar aan Regent College (Vancouver) en auteur van een boek over het thema, accentueert Wells dat ook in het gericht zal blijken dat Gods gastvrijheid voorwaardelijk is.
Het Amerikaanse Acton Instituut voor de Studie van Godsdienst en Vrijheid geeft een tijdschrift uit met de titel Journal of Markets and Morality. De laatstverschenen aflevering (jaargang 11, 2008, aflevering 2) geeft op diverse manieren blijk van een theologische interesse. Zo is er bijvoorbeeld een tekst uit 1551 van de reformator Wolfgang Musculus over Psalm 15 opgenomen. Hierdoor is Musculus’ beschouwing over renteheffing nu toegankelijk in een Engelse vertaling met toelichting.
Het actuele fenomeen van de (Amerikaanse) risicovolle hypotheken wordt in het licht van de Bijbel kritisch geanalyseerd door William C. Wood, hoogleraar economie aan de James Madison Universiteit. Wood stelt dat de Bijbel geen steun biedt voor afwijzing van de kredietmarkt als zodanig. Maar hypotheekverlening die minder welgestelde leners benadeelt en op termijn tot verarming leidt, is niet te verantwoorden. Wood verwacht de oplossing niet van overheidsregels.
Christenen hoeven ook niet op de overheid te wachten. Zij kunnen zelf initiatieven nemen om potentiële klanten beter te informeren over de voorwaarden van hypotheken. Kerken kunnen mensen te hulp schieten, zowel door geldelijke steun als door het (helpen) aanbieden van adviezen.
Aza Goudriaan, universitair docent aan de faculteit der godgeleerdheid van de Vrije Universiteit AmsterdamReageren aan scribent? focus@refdag.nl.
