Dat zei Monika Milz, directeur communicatie bij de Rabobank, gisteren tijdens een symposium over ”Moraal in de bestuurskamer: lessen trekken uit de crisis”. Een belangrijke les die ze uit de crisis trekt, is dat egocentrisme en materialisme schadelijke drijfveren zijn bij het besturen van een bedrijf. „We moeten op zoek naar zakelijke solidariteit. Blind geloof in marktwerking schaadt de collectiviteit.”Meer waardering voor geduldig kapitaal en rekening houden met alle belanghebbenden –en niet alleen met aandeelhouders– vindt Milz de belangrijkste oplossingsrichtingen.

Oud-topman van AkzoNobel Kees van Lede ziet de financiële crisis onder meer als een moreel probleem. „Het is immoreel als een topman een bonus krijgt, terwijl het slecht gaat met het bedrijf. Mensen moeten niet rijk willen zijn. We zijn te macho geworden. Ik was vroeger voorzitter van de raad van bestuur. Tegenwoordig heet dat ceo. Leiders moeten saaie, degelijke mensen zijn.”

Volgens Van Lede is dé oorzaak van de kredietcrisis dat „er overdreven gebruik gemaakt werd van krediet. Consumenten zijn verslaafd aan de welvaart van de toekomst. Banken leenden te makkelijk.” De crisis komt niet zomaar uit de lucht vallen, aldus Van Lede. „In de jaren zeventig was Nederland een sociale werkplaats, waardoor rendementen van bedrijven daalden. Als tegenreactie kwam in de jaren tachtig de nadruk op ondernemerschap te liggen. Ook dat schoot door. De aandeelhouder moest een grotere rol krijgen om de ondernemer te controleren. De gevolgen daarvan zien we nu.”

Meer regels zien de sprekers niet als de oplossing. Bert Noteboom, ceo van Randstad: „Uiteindelijk komt het neer op het moreel gehalte van het individu.” Milz: „Meer regels vermindert het verantwoordelijkheidsgevoel.” TCN-topman Rudy Sproink is tegen regels. „Het gaat erom dingen met een moreel goede intentie te doen. Dat is geen garantie voor succes. Een bedrijf dat moreel correct handelt, kan failliet gaan, terwijl immoreel werken succesvol kan zijn.”

Bonusbeleid is een heikel thema, dat in de bestuurskamer wordt bepaald. Volgens Milz is de bonus een prikkel die tot verkeerd gedrag kan leiden. „Daarom is de variabele beloning bij de Rabobank maximaal een derde van het totaalsalaris, en gekoppeld aan de lange termijn.” Van Lede, ook voorzitter van de raad van commissarissen van Heineken, vindt dat er niets mis is met variabel belonen. „Bonussen zijn verkeerd als ze zijn gericht op het individu en niet op het collectief.”