Ze staat terecht omdat ze Sylvia Millecam zou hebben aangeraden niet naar een reguliere arts te gaan, waarna de actrice aan haar onbehandelde borstkanker overleed. Tot schrik van haar volgelingen kwam ze tijdens de rechtszaak ook nog openbaar als oplichtster. Een getuige vertelde dat Jomanda de omgeving van Millecam indertijd had uitgehoord om allerlei geheimen uit het leven van de patiënt te kunnen onthullen. Stel dat u zich meldt bij de genezeres voor consult. Dan heeft ze eerst uw buurman gebeld en dan zegt ze tegen u dat ”boven” aan haar heeft doorgegeven dat u de laatste tijd veel binnenshuis zit. Ja, zo kan ik het ook.Dat zij haar clientèle bij de neus nam, was overigens al langer duidelijk. Die handel in ingestraald water was immers je reinste boerenbedrog. Tegelijk was ze de gevangene van haar eigen succes. Mensen geloofden in dat water en daarom hielp het. De prijs is daarbij een factor van belang. Als ze de flesjes voor winkelprijzen van de hand had gedaan, zou niemand er baat bij hebben gehad. Juist omdat haar klanten stevig in de buidel moesten tasten, deed het spul wonderen.

Samengevat: Jomanda ging uit van het eeuwenoude gegeven dat de wereld bedrogen wil worden, speelde daar handig op in, werd daar zelf beter van maar haar publiek ook. Wat is daar mis mee? Dat je het moet willen.

Al met al lijkt de rechter voldoende redenen te hebben om haar een tijdje op (al dan niet ingestraald) water en brood te zetten. Jomanda zal dan definitief de geschiedenis ingaan als een malafide geldwolf. Daaraan zou gemakkelijk de conclusie kunnen worden verbonden dat ook haar genezingen nep waren. Als we haar bedoelingen moeten wantrouwen, dan immers ook haar successen. En dan hadden de sceptici dus toch gelijk. Die hebben altijd geroepen dat er slechts sprake was van een zogeheten placebo-effect. Dat is een bekend verschijnsel in de medische wereld. Geef de ene groep patiënten met hoofdpijn een aspirientje en de andere helft een nepmiddel en je zult zien dat ook het nepmiddel volgens een deel van de patiënten werkzaam was.

Toch weet ik nog zo net niet of de sceptici het bij het rechte eind hebben. Er zijn volgens mij goede redenen om te betwijfelen of de patiënten die baat zeggen te hebben bij Jomanda, zich dat uitsluitend wijsmaken.

Een jaar of vijftien geleden, toen Jomanda bezig was om opgang te maken, interviewde ik een man die als rolstoelpatiënt naar een sessie van het genezend medium in de Groenoordhallen in Leiden ging en er lopend vandaan kwam. Een paar weken later zat hij toch weer in zijn rolstoel, dat wel; maar hij had echt een tijdje zonder gekund.

Medisch was dat onverklaarbaar. Bij de man waren verlammingen geconstateerd en geen dokter in de hele wereld die hem kon helpen. Voor zijn kwaal was geen medicijn. „En toch heb ik een paar weken kunnen lopen”, vertelde hij. De man speelde niet onder één hoedje met Jomanda, was een broodnuchter type en snapte zelf ook absoluut niet wat hem was overkomen. Zo’n ‘genezing’ kun je niet afdoen als inbeelding. Zijn hele omgeving was er getuige van geweest dat hij echt had kunnen lopen.

Aan deze man heb ik vaak terug moeten denken toen er vorig jaar zo veel ophef was over de wonderbaarlijke genezingen van Jan Zijlstra. Ik heb het dan met name over het herstel van Leonie Verhoef uit Noordeloos en Janneke Vlot uit Bleskensgraaf. Beiden verkeren in mijn schootsveld, omdat ik niet zo ver van de Alblasserwaard woon. Zodoende heb ik vrij veel over hen gehoord en gelezen.

Leonie Verhoef bezocht een genezingsdienst van Jan Zijlstra, genas in eerste instantie van haar posttraumatische dystrofie, maar na een tijdje keerde de ziekte toch weer terug. Janneke Vlot uit Bleskensgraaf genas van dezelfde ziekte. Zij had daar achttien jaar aan geleden en was in een rolstoel terechtgekomen. Voor zover mij bekend lijkt haar genezing wel van blijvende aard. Haar rolstoel hangt letterlijk aan de wilgen, zoals de inwoners van het dorp dagelijks kunnen vaststellen.

Eén ding is zeker: van een genezing tussen de oren is geen sprake. Het Algemeen Dagblad heeft het medisch dossier van Janneke Vlot met haar behandelend artsen doorgenomen en die moesten toegeven dat er onmiskenbaar herstel was opgetreden. Geen ingebeelde verbetering derhalve maar een aantoonbare wijziging in haar toestand.

Wat moet je daarmee? Wie het simpel wil houden, zou kunnen zeggen dat de man uit Leiden door de duivel werd geholpen, want die kan ook wonderen doen. Leonie en Janneke hebben daarentegen hun genezing aan God te danken, maar het geloof van Leonie was niet sterk genoeg en daarom is de ziekte bij haar teruggekeerd.

Het is een duiding waar ik persoonlijk niet zo veel mee kan. Als we de verklaring in de sfeer van wonderen moeten zoeken, begrijp ik nooit waarom die wonderen zich dan beperken tot een beperkte categorie aandoeningen. Een man met een beenprothese zei me eens dat hij onmiddellijk in gebedsgenezing (lees: wonderen) begint te geloven op het moment dat zijn been is aangegroeid. En heeft u ooit gehoord dat een terminale patiënt dankzij een gebedsgenezer van zijn of haar ziekbed opstond en wandelde?

Hoe het dan wel zit, is een hele lastige. Het is psychologie van de koude grond, maar volgens mij zijn er ziekten die sterk onder invloed staan van onze geest. Een heftige verandering in onze psyche, bewerkstelligd door bijvoorbeeld een uiterst charismatisch persoon, kan blijkbaar tastbare verbeteringen op fysiek niveau teweegbrengen. Dat alles speelt zich af in een grijs gebied waarvan de wetenschap heel weinig begrijpt. Daardoor is het heel verleidelijk om zo’n proces te koppelen aan het bovennatuurlijke, maar wie zegt niet dat we op een dag zullen uitroepen: O, werkt dat zo!