Psalmgezang Urk/Viola da gamba/Vocalconsort Berlin
Menigeen kreeg er in de jaren zestig een brok van in de keel: langspeelplaten uit Urk, met gemeentezang op hele noten. Het was een nieuw fenomeen: isoritmische samenzang op lp, psalmgezang op grote zwarte schijven, die gevat waren in enorme, prachtige hoezen, en die in dit geval ontroerende titels hadden meegekregen: ”Psalmen in de nacht”, ”In de spelonk van Adullam” en ”Op weg naar Zoar”. Op zondag 5 april 1964 vond de eerste opname plaats in de gereformeerde Bethelkerk te Urk. Veel gezinnen hadden al een pick-up en draaiden 33- of 45-toeren-lp’s.
Een selectie van de lp’s uit Urk is samengebracht op een nieuwe cd. Het is een reproductie geworden met een nostalgisch karakter. Samenzangopnames zijn er inmiddels te kust en te keur. Te midden van al dat aanbod is het nodig deze Urker cd te zien in het licht van de jaren zestig. Vergelijking met hedendaagse opnames is dan ook onheus.De Urkers zingen vol overtuiging. Dat mag duidelijk zijn, want zingen kunnen ze in Urk. Juichend beklimmen ze de hoge e. Vol overgave verstillen ze in hun bedezang. Hoorbare kinderstemmen maken deze gemeentezang tot een treffend gebeuren.
De populariteit van de zang uit de Petrakerk was niet in de laatste plaats te danken aan de vorig jaar overleden musicus Meindert Kramer. Kramer leverde indringend en onbevangen orgelspel, met veel oog voor tekst en sfeer, soms ook wat brijïg en weinig geprofileerd. Maar organist en gemeente waren aan elkaar gewend en gewaagd. De cd bevat ook enkele orgelsoli, psalmoverdenkingen in een eenvoudige, vertellende sfeer.
Deze cd zal iets van heimwee oproepen bij hen die in de jaren zestig de komst van de lp’s uit Urk meemaakten. Wie dat niet heeft meegemaakt, zou zich kunnen storen aan muzikale en technische oneffenheden.
N.a.v. ”Looft Hem als uw vaad’ren deden – Gemeentezang vanuit de Petrakerk op Urk – Meindert W. Kramer, orgel”; € 17,50; bestellen: gemeentezang.nl.
Viola da gamba
Carl Friedrich Abel (1723-1787) is in de muziekgeschiedenis vooral bekend als medeorganisator naast Johann Christian Bach van de eerste abonnementsconcerten voor publiek tussen 1764 en Bachs dood in 1782. Heel af en toe wordt er nog wel eens een symfonietje van hem uitgevoerd. En dan nu opeens een hele cd vol Abel! Op zijn eigen instrument, de gamba!
Abel heeft zijn leven lang cello en vooral gamba gespeeld. Zijn vader was cellist/gambist in het orkest van Johann Sebastian Bach in Cöthen. Vermoedelijk zijn diens zes cellosuites voor hem geschreven. Abel junior genoot Europese faam om zijn gambaspel, al was het instrument zelf in die tijd al wat ouderwets.
De gamba klinkt minder krachtig dan de cello, maar niet minder vol. Dat komt door het grotere aantal snaren, waardoor de gambist meer mogelijkheden heeft om dubbelgrepen te spelen. De fretten, net als bij de gitaar, helpen daar ook bij: als de gamba goed is gestemd, is de intonatie geen probleem. Dat betekent niet dat het een peulenschil is om zo’n instrument te bespelen. Zeker de werken van Abel stellen de hoogste eisen.
Abel heeft tientallen sonates voor zijn eigen instrument als oefenmateriaal geschreven. Het hier vastgelegde Drexel Manuscript bestaat uit 29 korte stukken, kennelijk niet als studies bedoeld, maar wellicht als cadensen voor concerten. Pandolfo heeft ze geordend in drie suites, twee in D-groot en één in d-klein.
Abels muziek staat qua stijl echt tussen barok en klassiek in. Er komen oude (dans)vormen in voor, zelfs een fuga, maar ook is de toon vaak heel eigentijds elegant. Pandolfo speelt elk stuk met evenveel liefde en aandacht. Met name de manier waarop hij zijn stok hanteert, roept bewondering op. Elke nuance weet hij te realiseren met ongeëvenaard meesterschap.
Dit is gewoon tachtig minuten genieten.
N.a.v. ”Carl Friedrich Abel – The Drexel Manuscript – Paolo Pandolfo, viola da gamba”; Glossa (GCD 920410); € 18,40; info: glossamusic.com.
Calvijns psalmen in Duitsland
Calvijn staat centraal dit jaar. Niet alleen zijn leven en geschriften krijgen aandacht, gelukkig wordt hier en daar ook zijn bijdrage aan het reformatorische psalmgezang voor het voetlicht gehaald.
Het Geneefse Psalter (1562): dan denk je direct aan het Franse taalgebied, aan de Nederlandse calvinisten, aan de Schotse reformatie of aan de calvinistische tak in het Engelstalige gebied. Maar ook elders zijn Calvijns psalmen tot op vandaag in gebruik: in Hongarije, in Japan. En in Duitsland.
Al in 1573 zorgde Ambrosius Lobwasser voor een vertaling van de Franse psalmen in het Duits; de ‘Duitse Datheen’ dus. En in 1798 was het de predikant Matthias Jorissen die voor een nieuwe Duitse berijming zorgde; de tegenhanger van ‘onze 1773’ dus.
Nog altijd staat het complete Geneefse Psalter in het kerkboek van de Evangelisch-reformierte Kirche, en is een aantal gereformeerde psalmen opgenomen in het lutherse Evangelisches Gesangbuch.
Dat Calvijns psalmen bij onze oosterburen leven, blijkt onder andere uit twee cd’s die in dit Calvijnjaar verschijnen. Het Vocalconsort Berlin maakte een mooie opname rond het Genfer Psalter waarop een keur aan psalmbewerkingen (vocaal en instrumentaal) staat. Van de Duitse 16e-eeuwse componist Paul Siefert, via de Fransman Goudimel en onze Van Eyck en Sweelinck, tot Mendelssohns zeven Lobwasserpsalmen.
De andere cd betreft een initiatief vanuit Siegen (Noord-Rijnland-Westfalen). Vijftien psalmen komen tot klinken: eenstemmig met groot koor, met een vocaal ensemble, met een blazerskwartet, in orgelsolo’s. De bewerkingen stammen uit de 16e tot de 21e eeuw.
Franse psalmen op z’n Duits hebben, in de geest van Luther, iets stevigs, onverzettelijks. Een mooie combinatie in dit Calvijnjaar.
N.a.v. ”Vocalconsort Berlin. Calvin. Genfer Psalter”; Edition Chrismon (16005); € 18,-; bestellen: chrismonshop.de;
”Jauchzt alle Lande. Mit Psalmen auf den Spuren Calvins. Bach-Chor Siegen”; GerthMedien (939 384);
€ 17,99; bestellen: gerth.de.
