In de middeleeuwen had ridderschap alles te maken met heldhaftige daden. Moed, eer en trouw waren de deugden waarom alles draaide, dapperheid in de strijd was het voornaamste waardoor een ridder zich moest onderscheiden. Tegelijkertijd was adeldom ook aangeboren, en bracht een hoge geboorte automatisch de verplichting met zich mee tot ridderlijk gedrag.Vandaag ligt dat allemaal anders. Wij geloven niet meer in aangeboren ridderlijkheid, de eigen keuzes van de mens zijn allesbepalend geworden. Verder gaat het ook niet meer zo om dapperheid in de strijd. Tegenwoordig gaan de lintjes zowel naar sporters, acteurs en musici als naar bestuurders, wetenschappers en andere maatschappelijke functionarissen. Ook mensen die hun sporen hebben verdiend op het gebied van vrijwilligerswerk komen in aanmerking.

Dat zegt iets over de manier waarop de waarden van een samenleving door de tijd heen verschuiven. Elke eeuw kent zijn eigen helden. In de middeleeuwen ging het om dapperheid in de strijd, in de gouden eeuw kwamen evenwichtigheid en verstandig beleid meer op de voorgrond. Kreeg iemand een halve eeuw geleden nog een lintje voor veertigjarige trouwe dienst, vandaag wordt zo’n carrièrepad misschien juist als minpunt beschouwd. Het gaat tegenwoordig niet zozeer om trouw, volharding en loyaliteit als wel om veelzijdigheid, uitstraling, sociale vaardigheid en uitzonderlijke individuele prestaties. Geen moed, beleid en trouw, maar gloed, bereik en show.

Niet dat daar op zichzelf iets mis mee is. Het gaat nog steeds om „verdiensten voor de Nederlandse samenleving”, en vandaag heeft onze maatschappij nu eenmaal meer behoefte aan inspiratie en samenbinding dan aan krijgshaftigheid. Daarom terecht aandacht voor iedereen die een bijdrage levert aan het verstevigen van de sociale verbanden, voor iedereen die anderen weet te stimuleren en inspireren. Al blijft de vraag wat onze samenleving op dat punt precies nodig heeft: willen we ons laten inspireren door de „puur individuele genialiteit” van kunstenaars, schrijvers, popsterren en voetballers, of liever door de nederige levenshouding van de gelovige?

Maar hoe dat ook zij, en hoezeer er soms ook vragen gesteld kunnen worden in individuele gevallen, in het algemeen is het terecht dat mensen waardering krijgen vanwege hun inspanningen en maatschappelijke verdiensten. Een lintje kan dan ook een gepaste en eervolle onderscheiding zijn, die met erkentelijkheid aanvaard en gedragen kan worden.

Toch blijft de waarde ervan ook relatief. Een onderscheiding kan voor een christen zelfs een grote aanvechting vormen: hoogmoed, jaloezie en elitair denken liggen op de loer. Als in de gelijkenis van de arbeiders in de wijngaard iedereen aan het eind van de dag evenveel loon ontvangt, is dat moeilijk te verteren voor degenen die extra lang hebben gewerkt, extra veel hebben gepresteerd. Toch is dat de levenshouding die een christen past.

Zoals C. S. Lewis schreef: het gaat erom dat we de mooiste kathedraal van de wereld bouwen, dat we wéten dat het de mooiste is, maar dat we net zo blij zouden zijn als een ander hem had gebouwd. Niet het lintje is belangrijk, het gaat erom dat we de dingen doen zo goed als we kunnen, met gebruikmaking van al onze talenten – met of zonder beloning. Dan doen we immers slechts wat we schuldig zijn.