Vorige week trad Duitsland voor twee jaar toe tot de Veiligheidsraad. Deze raad heeft vijftien leden, van wie de vijf oude grootmachten permanent lid zijn. De andere tien zijn lid voor twee jaar. Elk jaar treden vijf nieuwe toe en nemen vijf andere weer afscheid.

De andere nieuwkomers vorige week waren Angola, Chili, Pakistan en Spanje. Samen met de permanente leden Groot-Brittannië en Frankrijk vertegenwoordigen Duitsland en Spanje de Europese Unie in de raad.

De wisselende leden worden gekozen door de Algemene Vergadering, zegt volkenrechtdeskundige dr. O. M. Ribbelink van het Asser Instituut in Den Haag. „Er wordt gelet op de bijdrage die een land levert aan vrede en veiligheid in de wereld, zowel financieel als militair en politiek. Een land dat twee jaar achtereen geen contributie betaalt, wordt uitgesloten. Maar tegelijk kom je eerder aan de beurt als je veel troepen levert voor vredesmissies. De Algemene Vergadering let natuurlijk tevens op een goede geografische verdeling. Landen binnen een geografische groep overleggen ook wie het nieuwe lid wordt. Lid worden van de Veiligheidsraad is dus een heel politiek proces”, aldus Ribbelink.

Het voorzitterschap van de Veiligheidsraad wisselt maandelijks. De verkiezing tot lid van de Veiligheidsraad mag subjectief zijn, de keuze voor de voorzitter is zo objectief als het Engelse alfabet. Deze maand hanteert de gezant van ”France” de hamer, in februari dr. Gunter Pleuger uit ”Germany”.

Al maanden wordt februari genoemd als de cruciale maand in de kwestie Irak. Langer uitstellen zou betekenen dat het te warm wordt in de Iraakse woestijn. Verder komt op 27 januari het voortgangsrapport van wapeninspecteur Hans Blix in de postbus van de Veiligheidsraad. Het ligt voor de hand dat hierover in februari wordt vergaderd.

Juist voor deze periode was Duitsland het laatste land dat in de ogen van de Amerikanen -die het hele proces rond Irak met machtige hand willen beheersen- de ideale voorzitter zou zijn. Bondskanselier Schröder won in de herfst de verkiezingen door ondubbelzinnig een militaire aanval op Irak uit te sluiten en een openlijk anti-Amerikaans standpunt in te nemen. De diplomatieke rel tussen Schröder en Bush werd pas eind november tijdens de NAVO-top in Praag afgesloten.

Om toch vertrouwen in het Duitse voorzitterschap te kweken, deelden Duitse diplomaten vorige week vertalingen uit van een interview in Der Spiegel met minister Joschka Fischer van Buitenlandse Zaken. Het weekblad ondervroeg hem scherp over de vraag of Duitsland voor of tegen zou stemmen. Maar daarover moest men niet speculeren, zei de minister.

„Wij hebben steeds duidelijk gemaakt dat we geen soldaten sturen. Anderzijds steunen we de VS in de strijd tegen het terrorisme en we hebben er groot belang bij dat die coalitie blijft voortbestaan”, aldus Fischer. Deze week zei bondskanselier Schröder in een gesprek met Der Spiegel hetzelfde.

Om te laten blijken dat de Amerikanen het wel aandurven met de Duitsers, bood de Amerikaanse VN-ambassadeur, John Negroponte, vorige week al een welkomstdiner aan aan zijn Duitse collega, Pleuger.

Maar Pleuger wist ook wel dat de VS toen nog probeerden Chili op de voorzittersstoel te krijgen van een commissie die de sancties tegen Irak volgt. In 1995 en 1996 had Duitsland deze commissie al voorgezeten en vanaf begin jaren negentig hadden steeds West-Europese landen in de leiding gezeten. Tot eind december was Noorwegen voorzitter.

Dinsdag is echter besloten Duitsland toch deze commissie te laten voorzitten. „De Veiligheidsraad neemt zulke besluiten op basis van consensus. Dus als landen al iets tegen ons hadden, dan is daar nu niets meer van te merken”, laat een Duitse diplomaat weten.

Van de andere vier nieuwkomers is de opstelling van Spanje tegenover een nieuwe Irak-resolutie nog het best in te schatten. Dit EU-lid heeft eerder al gezegd er klaar voor te zijn om naast de VS tegen het internationaal terrorisme op te treden. De Spaanse lijn lijkt sterk op die van Groot-Brittannië, dat de VS door dik en door dun steunt.

Hoewel de niet-permanente leden geen vetorecht hebben, moeten er toch ten minste vier van hen voor een aanval op Irak stemmen wil een resolutie hierover worden aangenomen, zegt Ribbelink. „Voor een besluit zijn ten minste negen stemmen vóór nodig, inclusief die van de permanente leden. De recente resolutie over de wapeninspecties in Irak werd unaniem aangenomen. Dat is natuurlijk het mooist.”

Door de toetreding van nieuwe leden kan het moeilijk zijn opnieuw op één lijn te komen. „Daarvoor zijn soms langdurige onderhandelingen nodig. In de zijkamertjes wordt het echte debat gevoerd. Dat gaat natuurlijk met dreigementen en beloftes. Jemen keerde zich in 1990 tegen een invasie in Irak. Het heeft tot 11 september 2001 geduurd voordat de VS weer vriendelijk tegen Jemen deden. Alleen al door de manier van besluitvorming kan het voorzittende land natuurlijk veel invloed hebben.”