Inspirerend. Dat is de Vroege Kerk zeker. Ondanks de maatschappelijke druk groeide de kerk. Ondanks allerlei invloeden en ketterijen, wist ze vast te houden aan de Bijbelse boodschap. Ik noem hier een viertal lessen van de Vroege Kerk voor politiek en maatschappij in deze tijd.1. In het debat met de islam is het belangrijk oog te hebben voor de grote verschillen in ontstaansgeschiedenis tussen christendom en islam. De islam laat in de eerste eeuwen van zijn geschiedenis een enorme politieke expansie zien. De verspreiding van het geloof ging hand in hand met de verbreiding van politieke invloed. Binnen de islam is daarom nauwelijks bezinning geweest op de vraag hoe een moslim in een minderheidspositie moet leven. Het is daarom naïef om te denken dat de islam zich zal schikken in een minderheidspositie.

Ook het christendom breidde snel uit in de eerste eeuwen na Christus, maar niet zozeer in politieke zin. Christenen leerden om te gaan met het spanningsveld om de keizer te geven wat des keizers is en tegelijkertijd als christen te leven. Christenen kunnen van de Vroege Kerk leren dat ze niet naar de politiek moeten kijken voor een geestelijke herleving in Nederland. Christelijke politiek is een voorrecht, maar geen voorwaarde voor de instandhouding van het christelijk geloof.

2. De eerste christenen woonden vooral in de stad. Paulus schreef zijn brieven aan christenen in Korinthe, Efeze en Rome, stuk voor stuk wereldsteden. Christenen waren een zichtbare gemeenschap. Steden zijn vaak de brandpunten van politiek, cultuur en samenleving.

In de laatste decennia hebben christenen zich in Nederland helaas uit de steden teruggetrokken. Juist in de steden sluiten kerken van orthodoxe signatuur, terwijl op het platteland de nieuwe kerken in voortvarend tempo gebouwd worden. Wie zich vooral in de biblebelt begeeft, wordt niet dagelijks geconfronteerd met de kaalslag die secularisatie heeft aangericht. Christen zijn in de stad kan een pijnlijke ervaring zijn, omdat zo weinig mensen zich van God of gebod iets aan lijken te trekken. Toch ligt hier een voorname taak. Christenen moeten een zichtbare gemeenschap zijn, juist ook in de stad.

3. Een van de aansprekende punten van de Vroege Kerk is haar apologetiek. Die beperkte zich niet tot de verdediging tegen aanvallen op het christelijk geloof, maar breidde zich uit in het aanvallen van andere leerstellingen. Wie ”De stad van God” van Augustinus kent, weet dat hij met bijtende spot en ironie het veelgodendom van die tijd bekritiseerde.

Inconsistenties

Deze manier om aan het publieke debat deel te nemen zouden we offensieve apologetiek kunnen noemen. De vraag is of staatkundig gereformeerden daar goed in zijn. Vaak zijn SGP-politici in het oog van de buitenwereld het toonbeeld van beschaafdheid en beleefdheid. Daar lijkt weinig mis mee, maar enige zelfkritiek is geboden. Het kan door tegenstanders gebruikt worden om kritiek onschadelijk te maken. Door je boven de partijen te plaatsen in een heftig politiek debat, ben je niet langer een van de partijen.

Laten we een offensieve apologetiek niet schuwen. Wat heeft een samenleving te klagen over agressie in het openbaar vervoer wanneer in de afgelopen tientallen jaren het gezag tegenover gezagsdragers systematisch ondergraven is? Ironie en milde spot mogen daar best voor gebruikt worden.

Daarbij is het belangrijk om de vele inconsistenties in het moderne denken te benoemen. Denk eens aan de enorme nadruk die gelegd wordt op zelfontplooiing, terwijl tegelijkertijd de klacht om het verval van waarden en normen alom te horen is. Wie geluk definieert als het najagen van eigen genot moet op den duur in botsing komen met anderen. Moed en overtuigingskracht zijn geboden om op die inconsistenties te wijzen.

4. De Vroege Kerk kenmerkte zich onder meer door de nadruk op de zorg voor de naaste, in nauwe relatie met de liefde tot God. Juist in tijden van crisis bleek de hulpvaardigheid en opofferingsgezindheid van christenen.

De overeenkomst tussen de tijd van de Vroege Kerk en onze tijd is dat de kennis van het christelijk geloof bij buitenstaanders vaak nihil is. Dat maakt het belang van een christelijke levenswandel extra groot, omdat dat vaak de enige manier is om het geloof over te dragen op buitenstaanders. De Vroege Kerk leert ons bij uitstek dat we niet alleen hoorders, maar ook daders van het Woord moeten zijn.

De auteur is voorzitter politiek bestuur van de SGP-jongeren. Dit artikel is een samenvatting van zijn bijdrage aan het SGP-congres donderdag over ”Christen-zijn in een seculiere samenleving. De Vroege Kerk als inspirerend voorbeeld”.