Dat bleek woensdag in Utrecht, waar KNMG-voorzitter A. Kruseman in debat ging met voorzitter E. Sutorius van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillige Levenseinde (NVVE).Het officiële KNMG-standpunt luidt dat gewetensbezwaarde artsen euthanasie mogen weigeren. Richting patiënten moeten zij in dergelijke situaties wel „enige hulp” verlenen, bijvoorbeeld door alternatieven aan te dragen of namen van collega-artsen te noemen. Zij hoeven echter niet actief op zoek te gaan naar een arts die wel wil ingaan op de stervenswens van een patiënt.

Volgens Sutorius maken artsen veelvuldig misbruik van de uitzonderingsbepaling. Hij stelde dat veel artsen euthanasie zeggen te weigeren uit gewetensbezwaren, terwijl ze er in werkelijkheid alleen maar van afzien vanwege de emotionele impact of de toetsingsprocedures waaraan ze zijn onderworpen. „Ze laten de patiënt in de kou staan”, aldus Sutorius, die aangaf benieuwd te zijn naar het oordeel van de rechter over artsen die euthanasieverzoeken uit gewetensbezwaren weigeren. „Ik daag de KNMG uit om samen met ons een proefproces te beginnen.”

Kruseman liet doorschemeren weinig te zien in een dergelijke route. Volgens hem ontstaan er vooral problemen als een arts zijn houding rond euthanasie in het midden laat en te laat voor de dag komt met zijn bezwaren, bijvoorbeeld wanneer de patiënt of diens familie hem het mes op de keel zet.

„De contacten met de patiënt beginnen doorgaans met een diagnose en een behandelplan. Aan het begin van het traject moeten artsen duidelijkheid geven, zodat de patiënt weet waar hij aan toe is en eventueel op zoek kan gaan naar een andere arts.”

Volgens KNMG-jurist prof. dr. J. Legemaate biedt een procedure tegen artsen nauwelijks kans van slagen. „Artsen mogen bij het beoordelen van euthanasieverzoeken strenger zijn dan de wet voorschrijft. Die ruimte zit in ons systeem. De patiënt is daardoor inderdaad wat afhankelijk van de arts die hij tegenover zich heeft, maar ik zie geen alternatief. Bovendien, als je artsen voorschrijft dat ze bij bepaalde vormen van lijden euthanasieverzoeken móéten inwilligen, nemen de gewetensbezwaren alleen maar toe.”

Diverse artsen in de zaal hielden Sutorius voor dat hij de zaken uitvergrootte. Volgens huisarts M. Broes is een tijdige aankondiging van gewetensbezwaarde artsen dat ze een euthanasieverzoek niet zullen inwilligen voor patiënten zelden een reden om weg te gaan. „Bijna altijd blijven ze, zeker als de arts belooft dat hij ze zo goed mogelijk helpt.” Christenhuisarts M. Bac uit Leerdam onderschreef die stelling. Hij bevestigde daarnaast dat een open gesprek tussen artsen onderling vaak goed mogelijk is. „Je moet als gewetensbezwaarde arts inderdaad niet tot het laatste moment wachten om je bezwaren kenbaar te maken. Dat gaat ten koste van de zorgvuldigheid die een dergelijk proces vereist.” Bac zei verder dat huisartsen niet op het laatste moment ingeschakeld willen worden om euthanasie te verrichten bij patiënten die ze nooit eerder gezien hebben. „Daar hebben ze moeite mee, omdat ze geen behandelrelatie hebben met zo’n patiënt.”

Verpleeghuisarts C. de Graaf noemde de stellingname van Sutorius jegens gewetens­bezwaarde artsen te fors. „We hebben het over artsen die zich met hart en ziel voor patiënten inzetten, indien nodig ook ’s avonds of ’s nachts. Als zij te weinig indicatie hebben voor het inwilligen van een euthanasieverzoek zijn ze niet opeens slechte hulpverleners. U neemt dat te snel in de mond.”