Een boor dreunt door de remonstrantse kerk in de binnenstad van Groningen, het pand waarin de SOGK gevestigd is. Juist vanmorgen is een verdergaande herinrichting van het buitenterrein gestart. „Wel toepasselijk, dit geluid”, zegt Breukink, „voor een stichting die voortdurend bij verbouwingen betrokken is.”De directeur gaat zijn bezoeker voor naar een werkkamer die alleen door een glazen wand van de kerkzaal wordt gescheiden. De oranje stoelen in die kerkzaal –één verdieping lager– zijn nu leeg, maar nog iedere zondag komt de remonstrantse gemeente hier samen.

Nevenbestemming

Daarmee is ook de locatie zelf wat Breukink betreft toepasselijk voor het werk van de SOGK. „Dit is een kantoor in een kerk en een kerk in een kantoor. Het gaat hier dus om nevenbestemming: het pand wordt niet alleen meer voor erediensten gebruikt – zoals dat geldt voor allerlei kerken die we in beheer hebben. Verder zijn er toen we hier in 2006 introkken allerlei zaken gerestaureerd en gerenoveerd en is naast de kerk een toegangsgebouw in moderne architectuur geplaatst. Allemaal zaken waarmee we vaak te maken hebben.”

Na de Tweede Wereldoorlog trokken velen weg uit de Groninger dorpen en steeds meer mensen zeiden de kerk vaarwel. Breukink: „Er stond veel historisch erfgoed te verkommeren. Eind jaren zestig dreigde de kerk van Obergum te verdwijnen, het was al weinig meer dan een ruïne. Een groep vrijwilligers heeft daar toen een stokje voor gestoken.” Daarmee was de Stichting Oude Groninger Kerken een feit.

Voor het beheer van de kerk werd een model ontwikkeld dat sindsdien steeds weer is toegepast: de stichting werd eigenaar van de kerk en leverde de voor restauratie en onderhoud benodigde financiën, terwijl een groep plaatselijke vrijwilligers het daadwerkelijke beheer verzorgde.

Goud

Inmiddels bezit de stichting 61 kerken –ongeveer een kwart van het totaalaantal objecten op de Groninger monumentenlijst–, die door zo’n 500 vrij­willigers worden onderhouden. Breukink: „Deze mensen zijn het goud van onze stichting. Zonder hen zouden we ons werk niet kunnen doen. Ze zijn vaak heel trouw en toegewijd, ze doen het voor het dorp of de stad waarin ze wonen.”

Particulieren vormen voor de stichting niet alleen een bron van werkkracht, maar ook van financiën – zowel de 6300 donateurs als de personen die de stichting via een schenking of vanuit hun nalatenschap gedenken. Verder komt er geld binnen via de overheid en via dienstverlening aan derden.

Jubileum

De SOGK heeft tien fulltime arbeidsplaatsen. Toen de stichting in 1969 werd opgericht was ze enig in haar soort; de jaren erna kwamen in onder meer Friesland en Gelderland vergelijkbare organisaties van de grond.

Het veertigjarig jubileum van de Stichting Oude Groninger Kerken zal niet onopgemerkt passeren. Allereerst worden de vrijwilligers in het zonnetje gezet: op 13 mei –de oprichtingsdatum van de stichting– gaat er een prijs naar een van de 25 projectvoorstellen die door de vrijwilligers zijn ingediend. Drie dagen later presenteren de vrijwilligerscomités zichzelf door ‘hun’ kerk open te stellen; belangstellenden worden met bussen langs de verschillende locaties vervoerd.

In juni is er een cultureel festival. Zeven kerken vormen het decor voor een mix van muzikale en poëtische optredens en theatervoorstellingen. En ten slotte verschijnt er dit najaar een jubileumboek over de Groninger kerken, een cd met muziek van de vermaarde Groninger kerk­orgels en een dvd.

Het historische erfgoed in Groningen mag zich tegenwoordig weer in een warme belangstelling verheugen. De SOGK vormt in dit opzicht een belangrijke stimulans. Ze organiseert bijvoorbeeld tochten langs kerken, geeft een tijdschrift uit en levert lespakketten aan scholen.

Stuclaag

Wat Breukink betreft ligt op dit menselijke vlak de kern van het werk van de stichting. „Een kerkgebouw is maar een stapel stenen met een stuclaag erover. Wij mensen zijn het die er betekenis aan geven. Door informatie te geven en interesse te wekken, maken wij als SOGK stenen tot levende stenen.”