Minister Eurlings kondigde vorige week uitstel aan van de plannen om in 2011 een kilometerheffing in te voeren. De belangrijkste reden lijkt de complexiteit van de regelgeving. Inderdaad hebben de plannen soms meer weg van een ingewikkelde herziening van het belastingstelsel dan van een beleidsmaatregel om het verkeerssysteem geschikt te maken voor de 21e eeuw.Wat echter ook lijkt mee te spelen, is de onwil van de weggebruiker om écht te veranderen. Zo gaan Nederlanders ieder jaar gemiddeld 2 procent verder van hun werk wonen. Dit ondanks het overheids­beleid om deze toename van woon-werkafstanden te stoppen.

Wat ontbreekt is de wil over te gaan op een nieuwe manier van denken over verkeer en vervoer. Om Nederland mobiel te houden, moeten we uitgaan van de werking van het verkeerssysteem als geheel en de rol die iedere individuele weggebruiker daarin speelt.

Volgens traditionele opvattingen moet de overheid zorgen voor voldoende wegen om ongestoord van A naar B te kunnen rijden. Dat extra wegen leiden tot extra verkeer, vergeten we graag.

Ook wordt vergeten dat nieuwe wegen duur zijn. Een kilometer weg kost 5 tot 8 miljoen euro per rijstrook. En als die strook alleen maar in de spits nodig is, dan kost die weg ongeveer 15 tot 30 cent per kilometer per auto die erop rijdt.

Dat is veel meer dan de ongeveer 5 cent die we nu per kilometer aan accijns betalen en ook meer dan de spitsprijs van nog geen 15 cent per kilometer volgens de kabinetsplannen.

De nieuwe benadering gaat uit van de werking van het verkeerssysteem als geheel en de rol die iedere individuele weggebruiker daarin speelt. Een belangrijk element van de nieuwe benadering van mobiliteit is dat we het systeem slim gaan managen. Door een deel van het verkeer te verschuiven naar routes en tijden waarop er nog wegcapaciteit beschikbaar is, wordt het verkeerssysteem beter benut.

Individuele keuze

De plannen voor betaald rijden passen bij deze nieuwe kijk op de verkeersproblematiek. Forensen betalen de rekening die hoort bij hun individuele keuze voor woonplaats en werklocatie. Mensen die weinig rijden betalen weinig, mensen die veel rijden betalen veel. En automobilisten die ook buiten de spits kunnen reizen, worden beloond als ze dat doen. Zo ontstaat er in de spits meer ruimte voor mensen die niet kunnen uitwijken.

Volgens berekeningen halveert een kilometerheffing de totale lengte van de files. Proeven hebben al aangetoond dat een prijsprikkel ertoe leidt dat 10 procent van de automobilisten de spits daadwerkelijk mijdt. Dat is genoeg om de file flink kleiner te maken en de maatschappelijke onkosten met ongeveer 2 miljard euro per jaar te verminderen.

Ondanks deze voordelen blijft er veel weerstand tegen betaald rijden. Dan toch maar liever in de file?

De auteur is hoofd mobiliteit en logistiek bij TNO.