Zeven scènes uit het leven van Calvijn
Wie dat wil kan Calvijn ‘op bezoek’ vragen ter ere van zijn 500e geboortejaar. Een theoloog/theatermaker en een journalist, Ferdinand Borger en Kees Posthumus, trekken dit jaar door het land om de reformator van Genève in een theatermonoloog op de planken te brengen. Ze doen dat in opdracht van de Protestantse Kerk in Nederland.
De geestelijke erfgenamen van Calvijn hebben traditioneel niet zo veel op met het toneel. Een toneelrecensie zal in deze krant daarom, terecht, een zeldzaamheid zijn. Het meeste wat heden ten dage ten tonele wordt gebracht heeft een dergelijk onzuiver en onwerkelijk karakter dat men er beter verre van kan blijven.Overigens heeft Calvijn het toneel als zodanig zeker niet categorisch afgewezen. Het is bekend dat hij geen moeite had met een toneelstuk over het boek Handelingen. En zijn opvolger Beza schreef zelfs een stuk over het offer van Abraham. Ik vermoed echter dat hij een theatervoorstelling over zichzelf ten enenmale afgewezen zou hebben. Zo veel aandacht voor zijn persoon kon alleen maar afleiden van zijn roeping om dienaar te zijn van het goddelijke Woord, dat als zodanig geen beeld nodig heeft.
De tekst van de monoloog is uitgegeven. Er zijn zeven scènes, waarin bijzondere momenten uit het leven van Calvijn voor het voetlicht worden gebracht. Calvijn is aan het woord en deelt met zijn hoorders wat hem bezighield en dreef. De schrijvers hebben zich aan de hand van enkele biografieën en met behulp van enkele Calvijnkenners in de persoon en de psyche van Calvijn verdiept.
Het resultaat is herkenbaar, het beeld dat eruit naar voren komt is met respect getekend. Het toont ons een Calvijn die in de onrust van de tijd waarin hij leefde, wat kerk en samenleving betrof, overtuigd was van zijn roeping om Gods weg te gaan, in gehoorzaamheid en absolute overgave. Voorvechter was hij, maar vreemdeling bleef hij toch zijn hele leven lang, tot hij „in Gods handen viel.”
De schrijvers hebben oprecht geprobeerd om zich in te leven in de persoon en de betekenis van de reformator. Er zijn veel directe uitspraken van Calvijn zelf in de tekst verwerkt. Toch is er te weinig accent op wat in het leven en de roeping van Calvijn het belangrijkste was, namelijk het feit dat hij vooral dienaar van het Woord was. Er is te veel psychologie en historie, en te weinig theologie, in de zin van godgeleerdheid, namelijk God en jezelf te kennen. Die dubbele kennis was immers het geheim van Calvijns verstaan van de Heilige Schrift.
Misschien is het voor theatermakers een toelaatbare ‘ondeugd’ om met de historische data wat minder exact om te gaan. Diverse keren worden er locaties en gebeurtenissen verbonden die chronologisch niet kloppen. En ook het raadplegen van ”kenners” heeft de schrijvers niet behoed voor enkele aperte historische onjuistheden. Dat alles neemt echter niet weg, dat het een goed leesbaar en herkenbaar theaterstuk geworden is. Je hoeft er de spelers niet voor te ontbieden om via hun leesbare tekst ook een beeld te krijgen hoe Calvijn ook heden ten dage ten tonele wordt gevoerd.
N.a.v. ”Voorvechter en vreemdeling”, theatermonoloog van Ferdinand Borger & Kees Posthumus; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2009; ISBN 978 90 239 2138 7; 48 blz.; € 5,-.
