Kerndepartementen
Het is bij de overheid niet anders dan bij een bedrijf: nooit iets veranderen aan de organisatie van het werk leidt tot verstarring. Maar zó gespitst zijn op een betere werkwijze dat je voordurend veranderingen in je organisatie doorvoert, leidt eveneens tot verlamming. Werknemers worden dan dol van de onrust en komen aan hun eigenlijke werk niet toe.
Zowel bedrijven als overheden zullen daarom een gulden middenweg moeten vinden tussen organisatorische vernieuwingen en stabiliteit.Zo bezien lijkt de rijksoverheid momenteel goed bezig. In het regeerakkoord hebben CDA, PvdA en ChristenUnie afgesproken het overheidsapparaat af te slanken met zo’n 13.000 ambtenaren. Een hergroepering van alle ministeries zodanig dat van de huidige zestien departementen nog slechts een zevental kerndepartementen zou overblijven, heeft de coalitie niet op de agenda gezet. Deze hartenwens van PvdA-leider Bos sneuvelde in de onderhandelingen over het regeerakkoord.
Nederland hoeft daarover niet te treuren. Want hoewel er voor een nieuwe indeling van ministeries veel te zeggen valt, is het onverstandig op organisatorisch terrein te veel tegelijk overhoop te halen. Eerst de afslankingsoperaties volvoeren en daarna verder zien, lijkt een verstandige keuze.
Eén door de coalitie gemaakte afspraak kan al wel als een voorzichtige aanzet tot reorganisatie worden uitgelegd. Dat is het creëren van een tweetal projectministeries, te weten dat voor Wonen, Wijken en Integratie en dat voor Jeugd en Gezin. Die ministeries organiseren ambtenaren rond een actueel beleidsthema dat de vroegere departementsgrenzen overschrijdt.
Zo bezien is het slagen van deze projectministeries straks niet alleen van belang voor de carrière van de desbetreffende bewindslieden, Van der Laan en Rouvoet, maar ook voor de kans dat in een volgende regeerperiode verdere stappen worden gezet op de weg van herverkaveling van departementen.
Recent heeft minister Ter Horst (Binnenlandse Zaken) nog een klein stapje in deze richting gezet. Wat haar betreft moeten de komende periode diverse departementen bij elkaar gaan intrekken. Zo kunnen VROM en Verkeer en Waterstaat in 2014 wel vanuit één gebouw opereren, zou Sociale Zaken naar Volksgezondheid kunnen verhuizen en kunnen Binnenlandse Zaken en Economische Zaken bij Landbouw intrekken.
Dat Ter Horst in alle toonaarden ontkent dat dit een opmaat zou zijn tot de vorming van kerndepartementen, heeft niet zo veel waarde. Of dit het begin is van meer bepaalt namelijk niet de bewindsvrouw, maar beslissen de onderhandelaars voor een volgend regeerakkoord. Alleen zij bepalen of zij straks verder willen gaan op het reeds ingeslagen pad.
Als die onderhandelaars verstandig zijn zetten ze het thema kerndepartementen op zijn minst op de agenda. Het is absoluut het overwegen waard om te bezien of de taken van de overheid niet beter uitgevoerd kunnen worden met minder departementen en of een ministerraad niet krachtiger opereert als er minder mensen met meer bevoegdheden aan tafel zitten.
