Behalve politicus was Jenkins ook een vooraanstaand historicus. In 2001 verscheen van hem nog een biografie van Winston Churchill, die veel is geprezen. Hij schreef ook biografieën van de Britse oud-premiers Herbert Asquith en William Gladstone.

Jenkins was de zoon van een mijnwerker uit Wales. Hij studeerde filosofie, politicologie en economie in Oxford waar hij zich de bijnaam ”intellectual lion” (intellectuele leeuw) verwierf. Hij werd in 1948 voor het eerst in het Lagerhuis gekozen waar hij toen met 28 jaar de jongste parlementariër was.

Mede door zijn inspanning werden in de jaren ’50 en ’60 in Groot-Brittannië abortus, echtscheiding en homoseksualiteit gelegaliseerd. Hij was minister van Binnenlandse Zaken en minister van Financiën in Labour-regeringen en klom op tot tweede man van de partij. De in zijn ogen anti-Europese houding van zijn partij ging hem echter steeds meer tegenstaan, evenals het politieke systeem dat alleen Labour en de Conservatieven kans bood om te regeren.

In 1981 richtte Jenkins met nog drie vooraanstaande Labour-politici de SDP op. Jenkins werd partijleider, maar de partij viel al snel uiteen als gevolg van een onderlinge machtsstrijd. In 1988 vormden Jenkins met een aantal partijgenoten en de Liberale Partij de Sociale en Liberale Democratische Partij (SLDP). Niet lang daarna werd de SDP opgeheven.

Sommigen bij Labour beschouwden hem daarom als verrader. „Zonder Roy was Thatcher nooit gebeurd”, zei Lord Healey eens met betrekking tot de IJzeren Dame die het Verenigd Koninkrijk als conservatief premier jarenlang in haar greep hield.

In 1987 raakte Jenkins zijn Lagerhuis-zetel kwijt. In hetzelfde jaar werd hij in de adelstand verheven en kreeg hij de titel Lord Jenkins of Hillhead. Tien jaar eerder werd hij als eerste Brit president van de Europese Commissie. De huidige EC-president Romano Prodi noemde hen „een voortreffelijk Brits staatsman en een grote Europeaan.”