Heemskerk voelde zich als een voetbalcoach in december die klaagt dat bij minder weer de opkomst laag is bij de training, maar dat dan doet tegen de aanwezige spelers die wél gemotiveerd zijn.Er is zorg over maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) nu ondernemers in een recessie vinden dat ze wel andere zorgen aan hun hoofd hebben. Voorzitter Alexander Rinnooy Kan van de Sociaal-Economische Raad (SER) hield de moed erin. Mvo is geen mooi-weervoetbal, maar een blijvende noodzaak. Consumenten zullen steeds meer van bedrijven eisen dat ze verantwoording afleggen over de herkomst van hun producten.

Ondernemers dienen in hun jaarverslagen duidelijk te maken welke maatregelen zij, vooral in verre landen waar de wetten minder streng zijn, nemen die ten goede komen aan het milieu en kinderarbeid tegengaan.

Dat gebeurt op dit moment vrijwillig, maar is natuurlijk niet vrijblijvend, merkte oud-Unilevertopman Antony Burgmans op.

Burgmans heeft er als voorzitter van een commissie voor gezorgd dat mvo wordt vastgelegd in de gedragscode voor beursgenoteerde bedrijven, de code-Tabaksblat. Hij ziet niets in een wettelijke verplichting: „Je kunt ook niet met een wet afdwingen dat buren zich netjes gedragen tegenover elkaar.”

Staatssecretaris Heemskerk lijkt daar inmiddels een iets andere mening over te hebben: „Ik heb er een beetje spijt van dat ik geschreven heb dat mvo in essentie bovenwettelijk is.” Dat gaf de werkgevers van VNO-NCW een wat ongemakkelijk gevoel.

De staatssecretaris verdedigde dat er regels moeten zijn om de markt te corrigeren. Zo zullen bedrijven moeten meedoen aan emissiehandel om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan en brengen internationale verdragen rond WTO (wereldhandel) en ILO (vakbondsrechten) verplichtingen met zich mee.

Voor de kritische consument is het ondanks alle goede bedoelingen van de ondernemers nog allerminst duidelijk of hij of zij een verantwoord product aanschaft.

Keurmerken kunnen uitkomst bieden. Maar omdat er inmiddels in Nederland een woud van keurmerken is ontstaan, zien veel consumenten door de bomen het bos niet meer.

De staatssecretaris volgt dat met argusogen. Als een keurmerk niet blijkt te deugen, kan de overheid volgens hem ingrijpen op grond van de nieuwe wet tegen oneerlijke handelspraktijken, hield hij zijn gehoor voor.

De staatssecretaris beloofde ook dat het kabinet de „zelf­regulering” blijft ondersteunen. Het is voor ondernemers geen gemakkelijke opgave om in een jaarverslag zichtbaar te maken wat ze aan mvo doen. Het komt voor dat ze in het buitenland door hun toeleveranciers voor de gek worden gehouden. Daarbij wordt zelfs gebruikgemaakt van schaduwboekhoudingen, aldus SER-voorzitter Rinnooy Kan.

Ook blijft het de vraag hoe ver de ketenverantwoordelijkheid moet gaan, aldus de staatssecretaris.

„Als rubber voor autobanden niet milieuvriendelijk wordt gemaakt op een plantage, moet een leasemaatschappij zich daarover dan nog verantwoorden aan de klanten?” zo vroeg hij zich af.