”Geschonken genade” is het vervolg op een ander uitvoerig boekwerk van Flavel, ”De fontein des levens”, waarin het borgwerk van Christus uitvoerig wordt beschreven. Nu gaat het om de Schriftuurlijke verklaring van de toepassing van het borgwerk van Christus aan de harten van zondaren.Deze preken verschenen niet eerder in het Nederlands. De vertaler en de uitgever zijn er, mijns inziens, in geslaagd om aan hun uitgangspunten te voldoen: „enerzijds het respect voor de manier van zeggen in de oude tekst en anderzijds de overweging dat een goed leesbaar geheel moest ontstaan.”

Verbanning

John Flavel (1628-1691) was een van de 1760 predikanten die uit hun ambt werden gezet als gevolg van de invoering van de ”Act of Uniformity” in 1662. Deze wet eiste van de predikanten dat zij de bisschoppelijke structuur van de Engelse Kerk zouden aanvaarden en zich in de liturgie van de eredienst zouden houden aan de anglicaanse orde en gebruiken.

Deze wet bracht veel getrouwe dienaren van het Evangelie in gewetensnood. Zij konden en wilden het gezag van de kerk niet aanvaarden ten koste van het gezag van Christus, de enige Koning en het enige Hoofd van de kerk. Verbanning en vervolging waren het deel van veel predikanten. Enkele jaren later werd de druk nog verder opgevoerd door de ”Five Mile Act”, waarin het predikanten verboden werd om zich binnen een straal van 5 mijl van hun gemeente op te houden.

John Flavel kon niet langer zijn gemeente in Dartmouth dienen. Net als vele anderen predikte hij, alle gevaren die daar aan verbonden waren ten spijt, in de openlucht of waar dat ook maar mogelijk was.

Niet alleen zijn staan in de historische werkelijkheid van zijn dagen maakt Flavel tot een rechtgeaarde puritein. Met name de door hem gelegde accenten in de bediening van het Woord, de wijze waarop Wet en Evangelie, geloof en zekerheid en andere onderwerpen aan de orde komen, maken hem tot een van de meest geliefde predikers onder de puriteinen. De titel van dit boek typeert de prediking van de puriteinen: ”Geschonken genade”. Heel de heilsleer is tot dat ene woord, genade, terug te brengen.

Onbevangen

In 35 hoofdstukken, Flavel spreekt zelf van preken, wordt aan de hand van een Schriftwoord verklaard hoe een mens door de kracht van Gods Geest en door het Woord deel krijgt aan het verlossingswerk van Christus. Vooral het werk van Christus in zondaren staat centraal.

In de eerste preken gaat het over de geloofsvereniging met Christus. Door de bediening van de verzoening en het wondere werk van Gods Geest komt een zondaar tot de aanneming van Christus. Al lezend valt het me op hoe onbevangen Flavel spreekt over de aanneming van Christus door het geloof. Waar wij dikwijls hele en halve remonstranten op de loer zien liggen en het woord ”aannemen” wat zijn gaan schuwen vanwege het misbruik dat ervan wordt gemaakt, is het goed om op een Bijbelse en evenwichtige manier over deze zaken te horen spreken.

Christus is in het grote werk van het zaligen van zondaren de eerste. Hij grijpt de zondaar aan door de kracht van Zijn Geest. „Wij kunnen Christus niet aangrijpen als Hij ons niet éérst aangrijpt.” Los van de Geest kunnen wij niets doen. „Er zijn slechts twee banden, of banden van vereniging van Christus met de ziel, namelijk de Geest van Zijn kant, en het geloof van onze kant. (…) Als we echter zeggen dat het geloof de band van vereniging ‘aan onze kant’ is, betekent dit niet dat het in die zin ons eigen werk is, dat het vanzelfsprekend uit onszelf opkomt of dat de kracht van onze eigen wil het tevoorschijn brengt… het geloof is Gods gave. Wij zijn er echter de voorwerpen van, en hoewel de daad om die reden ons werk is, is toch de kracht die ons in staat stelt om te geloven, van God.”

Verzekerdheid

Flavel ziet de aanneming van Christus in al Zijn ambten als meest passend bij het geloof. „Door het zaligmakend geloof wordt Christus gezegd ‘te wonen in onze harten’. Dat is echter niet door de toestemming, noch door de verzekerdheid, maar door het aanvaarden, door het aannemen van Hem Die in ons hart woont.”

De toestemming acht hij te ”laag” te zijn om het wezen van het geloof te bevatten. Want toestemming van de waarheden van de Bijbel vinden we ook bij niet wederomgeboren mensen. De verzekerheid ziet hij als te ”hoog”. Zij wordt slechts bij enkele gelovigen gevonden en ook slechts op bepaalde tijden. De aanneming van Christus door het geloof is voor Flavel de rechtvaardigmakende en zaligmakende daad des geloofs.

„Het geloof is het instrument van onze rechtvaardigmaking. Voordat Christus wordt aangenomen –dus door ons wordt aangenomen– zijn wij in onze zonden, onder schuld en onder een veroordelend vonnis. Wanneer echter het geloof komt, komt ook de vrijheid; door Hem worden allen die geloven van alle dingen gerechtvaardigd. Het geloof omhelst de zuivere en volmaakte gerechtigheid van de Heere Jezus Christus, het neemt die aan. Daarin staat de ziel, hoe schuldig en zondig zij in zichzelf ook is, zonder gebrek en zonder smet voor Gods aangezicht. Zodra wij geloven, vervalt onmiddellijk elke verplichting tot straf, en wordt een volle en onherroepelijke vergeving verzegeld. O, kostbaar geloof! Wie kan het genoeg naar waarde schatten?”

Orde

Flavel geeft een belangrijke plaats aan de aanbieding van Christus in het Evangelie.

Door de ernstige en welgemeende verkondiging van Christus in het Evangelie brengt de Heilige Geest de zondaar tot het geloof. „Het Evangelie biedt ons Christus welmenend en werkelijk aan, en zo neemt de gelovige Hem aan, zo aanvaardt hij Hem, ja, met een ongeveinsd geloof.” De overtuigde zondaar kijkt naar deze aanbieding zoals een veroordeelde op het schavot kijkt naar de hand die hem het pardon brengt. „Wel, zo’n pardon, dat u niet zonder vreugdetranen kunt lezen, wordt u door de hand van het geloof gebracht.”

Wanneer Flavel spreekt over het komen tot Christus en de orde van het werk van de Heilige Geest, merkt hij op dat wij diezelfde orde moeten aanhouden in het aanbod van het Evangelie en in de nodiging. Hiermee is niet gezegd dat het Evangelie voorwaardelijk gebracht moet worden, maar dat alleen degenen die hun schuld en verlorenheid kennen het aanbod van genade op prijs zullen stellen en acht zullen geven op deze grote zaligheid. „Ach! Vertel maar eens aan degenen die nooit het kwaad van de zonde hebben gevoeld of gezien, iets over rust, vrede en vergeving in Christus, en dan zullen ze het alleen maar als iets wat waardeloos is verachten.”

In een zestal preken plaats Flavel Christus als het voorwerp van het geloof op een indrukwekkende manier op de voorgrond. Het Evangelielicht valt op de erenamen van de Zaligmaker: „de Medicijnmeester, de Barmhartige, de Liefelijke, de Wens aller heidenen, de Heere der heerlijkheid, de Vertroosting Israëls.” De preken die daarop volgen gaan over de weldaden die Christus aan de Zijnen schenkt: „verlossing door Zijn bloed, tot God gebracht, de zonde gedood, de navolging van Christus enz.”

Zaken rond rechtvaardiging en heiliging komen op een christocentrische manier aan de orde.

Opmerkelijk hoeveel actuele vragen er in deze prediking aan de orde komen. Het oude goud heeft z’n waarde niet verloren. De laatste preken bevatten woorden van vermaan en aansporing aan het hart van de onbekeerden.

Dit boek vol diepe ernst en dringende liefde van een bewogen dienaar van Christus loopt uit op de wens en bede: „De Heere doe deze woorden voorspoedig zijn in uw ziel, door de zegen van Zijn goede Geest over u.”

N.a.v. ”Geschonken genade”, door John Flavel; uitg. Den Hertog, Houten, 2008; ISBN 978 90 331 2144 9; 510 blz., € 42,50.