Reformatie in 16e-eeuws Spanje
De moderne democratie waarin burgers verantwoording vragen van hun vertegenwoordigers in de regering wortelt mede in de Reformatie van Luther en Calvijn. Deze stelling werd dinsdag verdedigd door een Spaans protestants politicus tijdens het congres ”De protestante Reformatie en de vrijheden in Europa” in het Spaanse Sevilla.
Bij de 16e-eeuwse Reformatie zullen veel Nederlanders niet aan Spanje denken. Wij bevochten onze godsdienstvrijheid immers op de koning van Spanje? Maar nauwelijks bekend in Nederland is dat in de 16e eeuw ook in Spanje een sterke reformatie van de kerk plaatsvond.In het midden van de 16e eeuw was er in Sevilla een protestantse gemeente van omstreeks 1000 leden. In heel Spanje waren er groepen mensen die de leer van de Rooms-Katholieke Kerk verwierpen en de Bijbel zelf waren gaan lezen. Vervolgens lazen ze geschriften van Luther en Calvijn. Onderzoekers debatteren over de vraag in hoeverre de Reformatie in het 16e-eeuwse Spanje ”calvinistisch” was, zonder dat men in het begin Calvijn gelezen had. Een leidend theoloog in die tijd, Juan de Valdez, publiceerde al in 1529. In elk geval bestond er een nauwe theologische verwantschap tussen de Spaanse Reformatie van de 16e eeuw en het calvinisme. Omstreeks 1560 maakte de inquisitie een einde aan deze geestelijke en kerkelijke vernieuwing.
Het is interessant dat in dit Calvijnjaar een congres over de Reformatie plaatsvindt aan de universiteit van Sevilla, ook gefinancierd door deze universiteit. Nooit eerder was er zo veel belangstelling voor de 16e-eeuwse Reformatie in Spanje. Verscheidene sprekers zijn universitaire onderzoekers die, zonder zelf ‘gereformeerd’ te zijn, uit wetenschappelijke interesse de beweging bestuderen. Behalve theologische, historische, sociale en politieke aspecten krijgt het begrip gewetensvrijheid de nodige aandacht. Deze vrijheid kan gezien worden als de grond van andere vrijheden van onze moderne democratie, zoals vrijheid van eredienst, van meningsuiting, van partijvorming en van stemrecht. In een land waarin amper een generatie geleden de evangelische beweging nog leed onder vervolging een begrijpelijk aandachtspunt.
De Zwitserse geleerde J. M. Berthoud sprak dinsdag over Pierre Viret, een reformator in Zwitserland ten tijde van Calvijn en volgens Berthoud zeker niet de mindere van Calvijn. Berthoud besprak vooral Virets denken over de economie. Daarin komen lessen naar voren die tijdens deze economische crisis nog altijd leerzaam zijn. Lijkt me een uitdaging voor gereformeerde theologen in Nederland om het gedachtegoed van deze boeiende theoloog voor een breder publieke toegankelijk te maken.
Dit is het eerste deel in een tweeluik over een conferentie over het protestantisme in Sevilla. Vrijdag deel 2.
