Het Europese Parlement stemt binnenkort over de richtlijn patiëntenmobiliteit en grensoverschrijdende gezondheidszorg. Alles wat Brussel met gezondheidszorg doet kan op scepsis rekenen van lidstaten. Ook in Nederland klom de Tweede Kamer, met de onvermijdelijke SP en Wilders voorop, meteen in de gordijnen.De angst van de politiek is dat Brussel ”via de achterdeur” marktelementen in de zorg en sociale zekerheid introduceert. Deze domeinen beschouwen lidstaten als nationale verantwoordelijkheid. Elke suggestie dat hieraan getornd gaat worden kan daarom op een hoop ketelmuziek rekenen. Ook in het Europese Parlement heerst deze angst getuige de meer dan duizend (!) amendementen op de richtlijn. Zoals zo vaak als het om Europa gaat, is angst een slechte raadgever.

Het is namelijk niet zo dat Brussel de zorg wil overnemen van de lidstaten. Patiënten hebben via het Europese Hof van Justitie het recht op zorg in het buitenland afgedwongen. Dit leverde een hoop praktische problemen op, want de meerderheid van de lidstaten was daar niet klaar voor.

De rol van de Europese Commissie is om dit soort gevallen een pragmatische oplossing voor te stellen die recht doet aan de soevereiniteit van lidstaten om hun zorg zo in te richten als ze zelf willen, maar eveneens recht te doen aan bindende uitspraken van rechters.

Door te suggereren dat Brussel iets van ons wil afpakken voeden Kamerleden de angst van burgers. Hierdoor ontstaat een negatieve houding richting Brussel, die ook zijn weerslag heeft op minder controversiële onderwerpen. Niet zo slim dus, tenzij jij je zoals populistisch links en rechts je achter de dijken wilt terugtrekken en sowieso niks met Brussel op hebt.

Van middenpartijen mag echter een rustiger benadering verwacht worden. Maar op sleuteldossiers als Europa, marktwerking of migratie etaleren die partijen liever een eigen halfbakken fabrikaat van populisme dan dat ze bereid zijn tot een inhoudelijk debat.

Obstakels

Niet alleen de perceptie van burgers wordt aangetast. Het doel is immers om –in het belang van patiënten– snel een pragmatische oplossing te faciliteren. Dit doel komt geen stap dichterbij door de hakken in het zand te zetten.

Tot slot vergeet Den Haag dat je met zo’n weinig coöperatieve houding geen vrienden maakt in de rest van Europa. Als wij dan eens iets willen zijn de andere landen even niet thuis.

Dat het regelen van grensoverstijgende zorg in het belang van patiënten in alle landen kan zijn, is daarmee duidelijk. Maar daarmee is nog niet gezegd dat dit simpel is te organiseren. Ik noem drie obstakels.

Ten eerste kunnen vooral in grensstreken problemen ontstaan doordat bijvoorbeeld ziekenhuizen of specialisten in verschillende landen op een andere manier gefinancierd worden. Het is één ding om patiënten die in eigen land te lang moeten wachten naar het buitenland te laten gaan. Het is toch iets anders als de motieven om naar het buitenland te gaan onzuiver worden, bijvoorbeeld omdat patiënten profiteren van verschillen in regelgeving.

Ten tweede kan het zorgaanbod zich niet snel aanpassen. Een nieuw ziekenhuis stamp je immers niet zomaar uit de grond. Als er serieuze patiëntenstromen van het ene land naar het andere land gaan (en in grensstreken hoeft het niet om grote aantallen in absolute zin te gaan), kan dat lokaal leiden tot wachtlijsten en daarmee irritaties en uiteindelijk een erosie van solidariteit.

Tot slot zit er een juridische onzekerheid in de richtlijn. Zo mogen lidstaten of verzekeraars alleen een vergoeding weigeren voor patiënten die naar het buitenland gaan als dat ten koste zou gaan van de betaalbaarheid van het eigen systeem. Maar hoe toon je dat in een individueel geval aan? Het gaat juist om de effecten als de stromen groter worden en dat kan je moeilijk ophangen aan een individuele patiënt.

Premie

Deze obstakels kunnen evenwel uit de weg geruimd worden. Door de financiering goed te regelen kunnen landen zelf ook voordelen gaan zien van uitwisseling. Het is daarbij niet zo gek als er een premie betaald wordt voor buitenlandse zorg. Zorg over de grens leidt immers tot extra transport, milieubelasting en er moeten ook andere kosten gemaakt worden.

We zouden patiënten dus wel moeten faciliteren, maar niet onnodig moeten stimuleren om naar het buitenland te gaan om zorg te krijgen. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Patiënten kunnen naar het buitenland als ze willen, maar er is ook een beloning voor het land dat dit accommodeert.

De auteur is chief economist van Ecorys en hoogleraar zorgeconomie bij Tilec (Universiteit van Tilburg).