Enerzijds worden elk jaar duizenden Russische meisjes en vrouwen naar het buitenland gelokt met de belofte van werk en dan gedwongen tot slavenarbeid of prostitutie. Anderzijds belanden in Rusland ook veel vrouwen die het slachtoffer zijn van mensenhandelaars: naar schatting 150.000 vrouwen uit voormalige Sovjetrepublieken dolen rond in de straten van Moskou. De Russische overheid begint de problemen geleidelijk aan te erkennen, maar slaagt er voorlopig niet in het tij te keren.

Toen Natasha en haar zus Sveta deze maand uit een weeshuis in Griekenland terug naar huis werden gestuurd, wachtte hun daar geen blij weerzien. Ze waren in het weeshuis terechtgekomen nadat ze in 1997 waren ontvoerd uit hun woonplaats Rostov aan de Don.

Natasha is nu 16 en Sveta 15. Ze nemen hun intrek bij hun alcoholverslaafde moeder, die samen met vier andere kinderen in een hutje woont. De vader zit in de gevangenis. „Wat moeten ze hier beginnen?” vraagt sociaal werkster Nataliya Veselovzorova zich af. „Ze zijn nooit naar een Russische school geweest en hun ouders zorgen niet voor hen. In Griekenland hadden ze tenminste onderwijs en een baan kunnen krijgen.” De meisjes gaven twee jaar geleden in het Griekse weeshuis hun echte naam op. Na een onderzoek werden ze vorige maand weggestuurd. Maar reeds na enkele uren wilden ze terug naar Griekenland.

Deze zusjes zijn niet de enige Russische meisjes die ooit zijn gekidnapt en het land uitgevoerd. Veel straatkinderen in Rusland worden op jonge leeftijd ontvoerd of geronseld en als slaven verkocht. Volgens officiële cijfers telt Rusland meer dan een miljoen ”sociale wezen”, kinderen van wie de ouders nog wel leven maar zich niets van hen aantrekken. Deze kinderen vallen gemakkelijk ten prooi aan mensenhandelaars.

Uit een studie van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) blijkt dat kinderen die in Rusland worden ontvoerd, terechtkomen in ongeveer vijftig verschillende landen in Europa, Noord-Amerika, Azië en het Midden-Oosten. De studie noemt de mensenhandel in de Russische federatie een groeiend probleem, dat verkeerd wordt begrepen, nauwelijks wordt erkend en gemakkelijk wordt aanvaard.

Volgens het rapport is de vrouwenhandel een belangrijke bron van inkomsten voor georganiseerde misdaadbendes. Uit een rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt dat elk jaar tienduizenden meisjes en vrouwen uit de voormalige Sovjet-Unie worden verhandeld. Het stelt ook dat Rusland weinig heeft ondernomen om het probleem aan te pakken, wegens een gebrek aan middelen, opleiding en aangepaste wetgeving.

Niemand weet precies hoeveel kinderen en vrouwen uit de Russische Federatie worden ontvoerd voor de seksindustrie. Volgens een rapport van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OESO) zijn meer dan 500.000 meisjes en vrouwen uit de voormalige Sovjet-Unie, en vooral uit de Russische Federatie, naar het buitenland gelokt door misdadige bendes die zich uitgeven voor werkgelegenheidsbureaus. Wanneer ze de grens oversteken, wordt hun paspoort in beslag genomen en worden de vrouwen verkocht als prostituee.

Het IOM-rapport stelt dat de mensensmokkel bloeit vanwege de hoge winsten, de betrokkenheid van de politie en de angst voor de misdaadbendes. Ook de armoede en de werkloosheid zijn bevorderende factoren. In 2000 zaten bijna 60 miljoen Russen -meer dan 40 procent van de bevolking- onder de armoedegrens. Meer dan 80 miljoen volwassenen gaven meer dan de helft van hun inkomen uit aan basisvoedselproducten. Tussen de 60 en 80 procent van de werklozen is vrouw, en dat is natuurlijk een ideale visvijver voor de mensenhandel.

Volgens Juliette Engel, directrice van het Miramed-Instituut in Moskou, is de handel in Russische meisjes voor de seksindustrie één van de oorzaken voor de teruglopende Russische bevolkingcijfers. Zij stelt dat er te weinig rekening wordt gehouden met het feit dat vrouwen in de vruchtbare leeftijd op grote schaal uit het land verdwijnen.

Engel hielp in 1999 bij het opzetten van de Engel-coalitie, een groep van 43 organisaties uit Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken, die workshops en vormingscursussen heeft georganiseerd, en een mediacampagne om de mensen te waarschuwen voor de gevaren van de mensenhandel. Uit een studie van het MiraMed-Instituut blijkt dat in sommige economische probleemgebieden dertig procent van de bevolking wel een goede vriendin of familielid heeft die naar het buitenland is gelokt.

Vooral in de streek van Yaroslavl, Novgorod, Buryatië en Karelië komt veel mensenhandel voor. Rusland heeft voorlopig geen doeltreffende wetten om de mensenhandel te bestrijden, al heeft de regering wel toegegeven dat de mensenhandel een groot probleem vormt.

Het rapport van de IOM wijst erop dat de bureaus die de handel moeten bestrijden niet voldoende middelen hebben voor preventie- en informatiecampagnes en voor maatregelen om bijstand te verlenen aan de slachtoffers.