Kandidaten voor het burgemeesterschap blijken zich terug te trekken sinds het vorige kabinet besloot tot openbare kandidatenlijsten en de mogelijkheid van referenda. Ook daalt het aantal sollicitanten. Zij ervaren het als onplezierig wanneer hun naam bekend wordt in het geval zij niet worden benoemd. Bovendien voorzien zij dat hun kansen bij een volgende sollicitatie afnemen als bekend is dat zij elders op de tweede plaats terecht zijn gekomen.

De wet verplicht gemeenten volgens de huidige regeling twee kandidaten voor te dragen. In het regeerakkoord hadden CDA, LPF en VVD al aangekondigd de openbare voordracht bij burgemeestersbenoemingen te schrappen.

Het kabinet besloot vrijdag ook de mogelijkheid van een referendum bij de benoeming van burgemeesters te laten vervallen. Een referendum veronderstelt dat er daadwerkelijk iets te kiezen valt. Burgemeesters kunnen zich volgens het kabinet echter niet politiek profileren vanwege de beperkte bevoegdheden. Zij hebben niet de mogelijkheid een beleidsprogramma door te voeren.

Minister Remkes van Binnenlandse Zaken is voorstander van een gekozen burgemeester die een sterkere positie heeft dan nu mogelijk is. Vanwege de demissionaire status van het kabinet kan hij echter geen wetsvoorstellen meer indienen.

Wel ging het kabinet vrijdag akkoord met een notitie die duidelijk maakt welke modellen de voorkeur hebben. Een nieuw kabinet kan op basis daarvan een keuze maken. Het ene model voorziet erin dat een gekozen burgemeester wethouderskandidaten voordraagt voor benoeming bij de gemeenteraad. Hij kan ze ook voordragen voor ontslag.

Het andere model maakt het mogelijk dat een burgemeester zelf de wethouders benoemt en ontslaat. Het huidige collegiale bestuursmodel zou daarmee worden verlaten. Daar is een grondwetswijziging voor nodig. Wellicht krijgt de burgemeester dan ook het recht de gemeenteraad te ontbinden.